2010 "Θεοφαγία - Ανθρωποφαγία"

Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε απο 3 έως 11 Μαΐου 2010 με θεματική Θεοφαγία - Ανθρωποφαγία. Η Συμβολική Διάσταση του Φαγητού και οι Ανθρώπινες Σχέσεις.

Θεοφαγία ονομάζει ο θεωρητικός του θεάτρου Jan Kott το φάγωμα των θεών -τις τελετουργικές εκείνες πράξεις που περιγράφονται στους μύθους ή στις τραγωδίες όπου οι άνθρωποι γίνονται βορρά των θεών, αλλά και οι ίδιοι οι θεοί μετατρέπονται σε θηράματα θεών και ανθρώπων.

Η εκδήλωση της ΕΜΠΕ επιχείρησε μέσω διεπιστημονικών και διακαλλιτεχνικών δράσεων (συνέδριο, εικαστική έκθεση, επιτελεστικές δράσεις κ.α.) να προσεγγίσει την έννοια της Θεοφαγίας - Ανθρωποφαγίας όπως εμφανίζεται στη συμβολική διάσταση της τροφής και μέσα απ' αυτή στις ανθρώπινες σχέσεις. Είναι τούτη η συμβολική διάσταση που στοιχειώνει και υφαίνει τις θρησκευτικές παραδόσεις, την Μυθολογία, τις ημερομηνίες, τον κοινωνικό ιστό, την σεξουαλικότητα, τις ίδιες τις ανθρώπινες σχέσεις, από το ‘πάμε να φάμε’ ως τον Μυστικό Δείπνο, από τα Θυέστεια γεύματα ως το Δείπνο της Μπαμπέ, από τις Μαινάδες ως το φιλί του Μπρεσσόν και από το ‘σμακ’ του Ντόναλντ Ντακ ως τους θρύλους με τους βρυκόλακες και τον θρυλικό «Κανίβαλο» των Τζαρά και Πικαμπιά.



ΧΟΡΗΓΟΙ








Babis Vergopoulos Foundation





Χορηγοί Επικοινωνίας
















ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ
Ευχαριστήρια Επιστολή προς τον Αξιότιμο Κύριο Κανίβαλο

Αξιότιμε Κύριε Κανίβαλε
Από τον Κρόνο που τρώει τα παιδιά του και την αφήγηση του Γκόγια, ως τις μέρες μας που οι άνθρωποι τρώνε ακόμα άλλους ανθρώπους αλλά και τους εαυτούς τους, που οι πόλεις τρώνε τους κατοίκους τους και οι κάτοικοι τρώνε το περιβάλλον, η εξέλιξη της Ανθρωπότητας, κοινωνικά, ιστορικά, ανθρωπολογικά διαπερνάται, θα έλεγα δομείται από την ευγενή δραστηριότητα που αποδίδουν δήθεν αποκλειστικά σε σας, Κύριε Κανίβαλε, την Θεοφαγία και την Ανθρωποφαγία. Δραστηριότητα που ίσχυσε όχι μόνο σε μακρινούς πολιτισμούς της Κεντρικής Αμερικής και της Μεσογείου: ‘και έδονται τας σάρκας του πλησίον και εν τη πολιορκία, (Ιερεμίας ιθ΄,α)’, μα και σε σύγχρονους πολιτισμούς όπως στη Βόρνεο, στη Νέα Γουϊνέα και στην Αφρική.
Δραστηριότητες που ισχύουν ως τις μέρες μας σ’ ένα συμβολικό επίπεδο μέσω της μεταφοράς και της μετωνυμίας: οικογένειες, ζευγάρια, γείτονες, πόλεις, κράτη τρώγονται μεταξύ τους για να μπορέσουν να επιβιώσουν. Επικαλούνται συνθήκες επιβίωσης, ψυχικής, οικονομικής ή άλλης για την νομιμοποίηση του φαγώματος, όπως οι επιβιώσαντες από την πτώση του αεροπλάνου στις Άνδεις. Οι Ποταμιάνου και Καραπάνου αναλύουν 341 ρήσεις που καταγράφουν μεταξύ άλλων, την σημασία του ρήματος τρώγω ως κτήση και που αποτελούν το 'ένα πέμπτο του συνόλου των φράσεων που καλύπτουν τις κύριες έννοιες που παίρνει το ρήμα τρώγω στις πολύμορφες μεταφορικές του χρήσεις στο λήμμα του Λεξικού της Ακαδημίας Αθηνών'. Ας μην μιλήσουμε για την σεξουαλική σημασία του τρώγω.
Δραστηριότητα που ίσχυε πάντα και ισχύει τόσο που να συγκροτεί την θεμελιακή διάσταση της ύπαρξης του ανθρώπου όπως το είδε ο Χέγκελ στην «Φαινομενολογία του Πνεύματος». Μα και ο Νίτσε, όταν κραυγάζει ότι ο Θεός πέθανε, εννοεί ότι ο άνθρωπος τον αντικαθιστά έχοντας ενσωματώσει – καταβροχθίσει τον σκοτωμένο Θεό. Η εμφάνιση ενός Θεού στον κόσμο είναι η πρώτη φάση του, της μη - καταβρόχθισης. Ένας Θεός υπάρχει για να καταβροχθιστεί.
Είναι αυτή τούτη η συμβολική διάσταση που στοιχειώνει και υφαίνει τις θρησκευτικές παραδόσεις, την Μυθολογία, τις ημερομηνίες, τον κοινωνικό ιστό, την σεξουαλικότητα, τις ίδιες τις ανθρώπινες σχέσεις, από το ‘πάμε να φάμε’ ως τον Μυστικό Δείπνο, από τα Θυέστεια γεύματα ως το Δείπνο της Μπαμπέ, από τις Μαινάδες ως το φιλί του Μπρεσσόν και από το ‘σμακ’ του Ντόναλντ Ντακ ως τους θρύλους με τους βρυκόλακες και τον θρυλικό «Κανίβαλο» των Τζαρά και Πικαμπιά.
Επί τη ευκαιρία, πρέπει να σας πω, Κύριε Κανίβαλε, ότι εκτός από την συμβολική διάσταση ισχύει ακόμα στις μέρες μας ότι ίσχυε και στις δικές σας. Κάπως σπάνια βέβαια, ακούμε ωστόσο για ανθρωποφαγίες, για γνωριμίες μέσω internet που καταλήγουν στον καταψύκτη, για εθνότητες της Ανατολικής Ασίας που έτρωγαν ωμό το συκώτι του εχθρού κ.ά.
Ας μην ξεχνάμε ότι εκτός από την Ανθρωπολογική – Ιστορική διάσταση της Ανθρωποφαγίας στην έναρξη της ανθρωπότητας, η ίδια η έναρξη του ανθρώπου ως όντος ξεκινά με ανάλογες δραστηριότητες, και εννοώ το κανιβαλικό στάδιο της Μ. Κλάϊν όσον αφορά τον μαστό και το σώμα της μητέρας και βέβαια το στοματικό του Φρόϋντ ως πρωταρχική βαθμίδα εξέλιξης της ψυχικής ζωής του ανθρώπου.
Φαίνεται, παρ’ ότι πιστεύουμε το αντίθετο, ότι δεν ξεπερνιέται η έλξη του να τρώμε τον άλλον, το σώμα του, την εικόνα του, με τις λέξεις, με τα μάτια, με πηρούνι. Εύκολα αντιστρέφουμε τον τίτλο του Κ.Λ. Στρως και περνάμε από το «Μαγειρεμένο στο Ωμό». Η λαιμαργία παραμένει και σήμερα ένα από τα επτά αμαρτήματα, στην κυριολεξία θανάσιμο. «Πες μου τι τρως να σου πω ποιος είσαι», έλεγε ο διάσημος γαστρονόμος Σαβαρέν συναντώντας έτσι τον Μπαρτ και την σημειολογία της κουζίνας. Αλλά ίσως, ισχύει και το αντίθετο: «Πες μου τι δεν τρως…», δηλαδή ποιά διατροφικά ταμπού δομούν την έννοια της Επιθυμίας ως Απαγορευμένου και κατά συνέπεια τον ιστό του Συμβολικού Πεδίου κατά την συγκρότηση της κοινωνικής ομάδας. Φαίνεται ότι βαθιά στην ψυχή του ανθρώπου η νοστιμιά σχετίζεται με την ανάμνηση: νόστος (νέομαι=επιστρέφω), νοσταλγία – νόστιμος. Το σώμα του άλλου; Το σώμα της μητέρας; Την χαμένη Εδέμ; Ας θυμηθούμε ότι ένας κόσμος υπάρχει, ο Παράδεισος, στη βάση μιας απαγόρευσης, ενός ταμπού, θα έλεγε ένας Πολυνήσιος. Ένας άλλος κόσμος αναδύεται, με την καταπάτηση αυτής της απαγόρευσης. Και αυτή η απαγόρευση είναι διατροφική. Το «άλας της γης» ως επιπρόσθετη γεύση, υπενθυμίζει απλά την απώλεια.
Στη λέξη Θεοφαγία που χρησιμοποίησε ο Κοτ στην περίφημη μελέτη του, υπάρχουν τρεις προφανείς εκδοχές: το φάγωμα Θεού από τον Θεό, το φάγωμα του Θεού από τον άνθρωπο, το φάγωμα του ανθρώπου από τον Θεό. Υπάρχει, όμως και μια τέταρτη διάσταση. Ο άνθρωπος ως θεός που τρώει τον εαυτό του ως θεό. Ο άνθρωπος που τρέφεται με τον ναρκισσισμό του, αλλά έναν ναρκισσισμό που τρέφεται με το Τίποτα.
Ο άνθρωπος σήμερα τρώει εικόνες, τις επιθυμίες των άλλων, καταναλώνει διαρκώς το Τίποτα. Έτσι που είναι πάντα νηστικός και πεινασμένος και ταυτόχρονα με δυσφορία και βαρυστομαχιά. Υπέρβαρος εξωτερικά, απισχνασμένος εσωτερικά, τρώει ατελείωτα τον ίδιο του τον εαυτό στο ανθρωποφαγικό τραπέζι της κατανάλωσης. Διαρκώς μελαγχολικός και δύσθυμος με ότι εισέρχεται μέσα του, αδυνατώντας να αδυνατίσει από το βάρος των ξένων επιθυμιών. Αδυνατώντας να πενθήσει επειδή αγνοεί και πενθώντας διαρκώς επειδή καταλαβαίνει. Ότι είναι ήδη φαγωμένος στο τραπέζι των ξένων επιθυμιών. Η δική του επιθυμία παραμένει το αγνοούμενο νέκταρ μιας ξένης χώρας που είναι ο εαυτός του.
Κύριε Κανίβαλε, θέλω θερμά να σας ευχαριστήσω που δώσατε στην ανθρωπότητα την δυνατότητα να υπάρξει, να εξελιχθεί, να φτάσει ως τις μέρες μας, μέσω βέβαια της «Συμβολικής διάστασης του φαγητού στις ανθρώπινες σχέσεις». Διάσταση και δυνατότητα που προσφέρατε εσείς μέσω της υπέρβασης που έκανε ο διάδοχός σας. Κατά κάποιο τρόπο είστε ο σωτήρας και ο κινητήριος μοχλός της εξέλιξης της ανθρωπότητας γιατί έπρεπε να υπάρξετε για να επιτευχθεί η υπέρβασή σας στο Συμβολικό Πεδίο.
Κύριε Κανίβαλε, ξέχασα να σας πω ότι γράφοντάς σας αυτή την επιστολή, άκουγα το «Monsieur Cannibale» της δεκαετίας του ’60. Τώρα σας καλώ να τραγουδήσουμε μαζί, με ένταση: «να δούμε ποιος – ποιος – ποιος θα φαγωθεί, οε – οεε, οε – οε,…»

Ο Πρόεδρος της Ε.Μ.Π.Ε.
Φώτης Καγγελάρης
Αθήνα 3 Μαΐου 2010,

Η Θεοφαγία – Ανθρωποφαγία ως θεμελιώδης διάσταση της ιστορικότητας του ανθρώπου Ανθρωπολογικά, Κοινωνικά, Ψυχολογικά, αλλά και της ίδιας του της ανθρώπινης υπόστασης όπως την συναντάμε αφ’ ενός στην Χεγκελιανή Διαλεκτική ως μεταφορά, αφ’ ετέρου ως ανταλλαγή και απαγόρευση στην ύφανση του Συμβολικού, συγκροτεί τον ιστό του κόσμου, των σχέσεων, της ζωής, του σώματος, του χρόνου. Συγκροτεί την Ανθρώπινη Μυθολογία και Πραγματικότητα.


ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΜΕ ΘΕΜΑ:
«Η ΣΥΜΒΟΛΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΦΑΓΗΤΟΥ & ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ»
( ΑΝΘΡΩΠΟΦΑΓΙΑ – ΘΕΟΦΑΓΙΑ )


Ο Πολιτισμικός Οργανισμός του Δήμου Αθηναίων και η Εταιρεία Μελέτης Πολιτισμικής Ετερότητας διοργανώνουν σειρά εκδηλώσεων με θέμα: «Η ΣΥΜΒΟΛΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΦΑΓΗΤΟΥ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ» που θα πραγματοποιηθούν στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων από 3 έως 11 Μαΐου 2010 και θα περιλαμβάνουν εικαστική έκθεση, συνέδριο, κινηματογραφικό αφιέρωμα με ανάλογο θέμα, βραδιά ποίησης, θεατρική performance, χάπενινγκ, χορευτικά και μουσικά δρώμενα.

Η συμβολική διάσταση του «τρώω» υπεισέρχεται συχνά μέσα στις ανθρώπινες σχέσεις μ' έναν τρόπο δραματικό: οι φράσεις «τρώγονται μεταξύ τους», «τρώγεται με τον εαυτό του», «τον έφαγε με το βλέμμα», αφορούν πλήθος σχέσεων, κοινωνικών, οικογενειακών, ερωτικών μέσα σε πόλεις και περιβάλλον εξ’ ίσου ανθρωποφαγικό. Ταυτόχρονα η συμβολική διάσταση του φαγητού υφαίνει τις θρησκευτικές παραδόσεις, τη μυθολογία, τις ημερομηνίες, τον κοινωνικό ιστό, τις ίδιες τις ανθρώπινες σχέσεις από το Κυριακάτικο τραπέζι ως τον Μυστικό Δείπνο και από τις θεοφαγίες ως το Δείπνο της Μπαμπέτ. Αυτές όλες τις διαστάσεις, (παράλληλα με σοβαρές διαταραχές που αφορούν την πρόσληψη τροφής, τα εγκλήματα ανθρωποφαγίας, την απεργία πείνας,…) θα επιχειρήσει να αναδείξει η φετινή εκδήλωση μέσα από τις προαναφερόμενες δραστηριότητες.


Πλήρες Πρόγραμμα των εκδηλώσεων παρατίθεται χωριστά:



Συνοπτικό Πρόγραμμα εκδηλώσεων:

Δευτέρα 3 Μαΐου, 19:30, αίθουσες Ν. Γύζη και Ε. Ιακωβίδη, 1ος όροφος
Εγκαίνια Εκδηλώσεων - Eικαστική Έκθεση
Επιμέλεια: Πηνελόπη Πετσίνη



Τρίτη 4 Μαΐου, 10:00, αμφιθέατρο Α. Τρίτση, ισόγειο
Κινηματογραφικό αφιέρωμα με ελληνικές & ξένες ταινίες
Επιμέλεια: Δημήτρης Μουζακίτης


Παρασκευή 7 Μαΐου, 20:30, εξωτερικοί και εσωτερικοί χώροι του Πνευματικού Κέντρου
Performance “ Eating the Apple ”
Σκηνοθεσία: Άσπα Τομπούλη

Χορογραφία: Νατάσα Παπαμιχαήλ

Σάββατο 8 Μαΐου, 19:30, αίθουσα Ν. Γύζη, 1ος όροφος

Βραδιά Ποίησης (Υπεύθυνη Προγράμματος: Λιλή Ντίνα)


Σάββατο 8 Μαΐου, 20:15, αίθουσα Ν. Γύζη, 1ος όροφος

Performance “ Μαμά γάλα ”
Σκηνοθεσία: Αθηνά Παραουλάκη.


Σάββατο 8 Μαΐου, 20:30, αίθουσα Ν. Γύζη, 1ος όροφος

Χορευτικό Δρώμενο “ Foie Gras ”, Χορευτική Ομάδα ‘Μετ’ εμποδίων’
Χορογραφία: Μαρουσώ Καραλέκα



Δευτέρα 10 Μαΐου, 10:00, αμφιθέατρο Α. Τρίτση, ισόγειο
Συνέδριο Θεοφαγία - Ανθρωποφαγία
Η συμβολική διάσταση του φαγητού & οι ανθρώπινες σχέσεις

Υπεύθυνοι Συνεδρίου:

Φώτης Καγγελάρης
Νίκος Παναγιωτόπουλος
Πηνελόπη Πετσίνη


Δευτέρα 10 Μαΐου, 20:30, αίθουσα Ν. Γύζη, 1ος όροφος
Μουσική παράστασηΘεοτροφείον ο Έρως
Σπύρος Σακκάς και Εργαστήριο Φωνητικής Τέχνης & Έρευνας




Ανακοινώσεις

- Από αυτή τη χρονιά ισχύει διαγωνισμός πρωτοεμφανιζόμενου ποιητή με έπαθλο την έκδοση της συλλογής του. (Υπεύθυνη: Λιλή Ντίνα)


- Festival Video Art για την επόμενη Εκδήλωση: Μάΐος 2011,
Πληροφορίες - Συμμετοχές:psimeon@ath.forthnet.gr

 

Δρώμενα

Παρασκευή 7 Μαΐου, 20:30, εξωτερικοί και εσωτερικοί χώροι Πνευματικού Κέντρου Δήμου Αθηναίων

Θεατρική Performance

Eating the Apple

Ένα δρώμενο με ηθοποιούς, χορευτές, μουσικούς, νέα παιδιά, σε σκηνοθεσία Άσπας Τομπούλη και χορογραφία Νατάσας Παπαμιχαήλ. Μέσα από τις συναντήσεις διαφόρων ανθρώπων σε ένα γεύμα, έναν θάνατο, μια ανθρωποφαγική πάλη καθώς και μέσα από εικόνες καταναλωτισμού και ένδειας, στοιχεία επιστημονικής έρευνας για το «δικαίωμα στην τροφή» και την αδυναμία πρόσβασης στην τροφή σε μια εποχή αφθονίας όπως η δική μας εξελίσσεται αυτό το δρώμενο.

Συντελεστές:
Σκηνοθεσία – Επιλογή κειμένων: Άσπα Τομπούλη
Χορογραφία: Νατάσα Παπαμιχαήλ
Video: Παύλος Συμεών
Μουσική: Μάριος Αριστόπουλος
Σοπράνο: Έλλη Κατσιβανάκη
Βιολοντσέλο: Αίγλη Δράκου
Βιολί: Ειρήνη Σισκάκη
Ενδυματολογική Επιμέλεια – Μακιγιάζ: Claire Bracewell


Συμμετέχουν:

Οι χορεύτριες: Δήμητρα Αντωνάκη, Νατάσα Παπαμιχαήλ
Οι ηθοποιοί: Ήλιος Σαγίς, Ασαντούρ Γουντικιάν, Βάσια Πασπάλη, Νεφέλη Παπαδερού, Βασίλης Αρβανίτης, Θοδωρής Μανταζέλης

Συμμετέχουν:
Ελένη Αρνίδη, Εύη Βασιλειάδου, Φρόσω Ιψαργιάρη, Μυρτώ Ντάση, Κατερίνα Παπαδοπούλου, Ελένη Σταύρου



Σάββατο 8 Μαΐου, 20:15,
αίθουσα Ν. Γύζη, 1ος όροφος

Performance
Μαμά γάλα


Ένας ενήλικας αδυνατώντας να αρθρώσει λόγο για την πρωταρχική του ανάγκη για τροφή και αγάπη ζητά από άλλες γλώσσες και άλλους ανθρώπους να μιλήσουν για αυτό και γι’ αυτόν.

Συντελεστές:
Σύλληψη, σκηνοθεσία, ηθοποιία: Αθηνά Παραουλάκη:
Μουσική επιμέλεια, νέι: Νίκος Παραουλάκης:
Σκηνογραφία, κοστούμια: Emma Mollet:
Ηχοληψία: Άρης Ποταμιάνος:

Συμμετέχουν στην νοηματική γλώσσα:
Δημήτρης Έξαρχος, Δέσποινα Δασκαλάκη, Χριστιάννα Αποστολοπούλου, Βιβή Καπαρού, Ιωάννα Βιδάλη, Βίκυ Χρηστίδου, Φώφη Ντίνου, Νίκος Παναγιώτου





Σάββατο 8 Μαΐου, 20:30, αίθουσα Ν. Γύζη, 1ος όροφος

Χοροθέατρο - " Μετ' Εμποδίων "
Foie gras

Ιδέα - Παρουσίαση

Το σώμα που πεινάει για τροφή
Το σώμα που πεινάει για έρωτα, για κατάκτηση, για κυριαρχία
Το σώμα που καταναλώνει και 'καταναλώνεται'
Ανθρώπινεs σχέσειs με ημερομηνία λήξηs
O άνθρωποs υπερ-καταναλωτήs, o άνθρωποs προϊόν

Συντελεστές:
Χορογραφία: Μαρουσώ Καραλέκα
Επιμέλεια κοστουμιών: Αγγελική Βασσιλική Σιδέρη
Σκηνοθετική επιμέλεια-video: Χρόνηs Θεοχάρηs
Χορεύτρια: Αντωνία Ζαγορίτη
Χορεύτρια: Μιμή Αντωνάκη
Ηθοποιόs: Δέσποινα Παπάζογλου



Κινηματογραφικό Αφιέρωμα

Τρίτη 4 Μαΐου
 

Πρωϊνή Ζώνη
09.00 La Grande Bouffe (Το Μεγάλο Φαγοπότι) ( 1973 )
του Marco Ferreri
11.00 The Belly of an Architect (Η Κοιλιά του Αρχιτέκτονα) ( 1987 )
του Peter Greenaway
13.00 Delicatessen ( 1991 )
των Marc Caro & Jean Pierre Jeunet


Απογευματινή Ζώνη
17.00 Πολίτικη Κουζίνα ( 2003 )
του Τάσου Μπουλμέτη
19.00 Φανουρόπιτα ( 1991 )
του Δημήτρη Γιατζουζάκη ( παρουσία του σκηνοθέτη )
20.00 Είναι ο Θεός Μάγειρας; ( 2004 )
του Στέργιου Νιζήρη ( παρουσία του σκηνοθέτη )

Επιμέλεια: Δημήτρης Μουζακίτης


Βραδιά Ποίησης

Σάββατο 8 Μαΐου, 19:30, αίθουσα Ν। Γύζη, 1ος όροφος


Από αυτη τη χρονιά ισχύει διαγωνισμός πρωτοεμφανιζόμενου ποιητή με έπαθλο την έκδοση της συλλογής του.

Υπεύθυνη Προγράμματος: Λιλή Ντίνα



ΠΟΙΗΤΕΣ:



Γιώργος Βέης
Επιτραπέζιο φεγγάρι

Πλανόδιοι πωλητές φρούτων και λαχανικών.
Στέκια εμπόρων ρούχων λουσμένων στο φώς κινητών λαμπτήρων.
Τιμές προσιτές ακόμα και γιά τους ανήλικους φτωχούς πελάτες.
Λάδι που κοχλάζει στις μεγάλες ιδιόμορφες κατσαρόλες-χύτρες, τα γουόκ
Όπου εναλλάσσονται μακαρόνια, Σουπιές περασμένες σε καλαμάκια,
Μικροσκοπικά σαλιγκάρια που σε κάνουν ν' απορείς
Αν μπορούν να προστατέψουν έστω μιά σταλιά κρέατος,
Τρυγόνια, σκορπιοί με ανοιχτά πόδια τρυπημένα εγκάρσια,
Τέσσερις ή πέντε μαζί, σε μικρά ξυλάκια.....



Χάρης Βλαβιανός
Από τα "Σονέτα της συμφοράς"

Πως προτιμάτε το ποίημά σας κύριε; Καλά ψημένο ή ωμό;
—Ωμό… όπως ακριβώς το έτρωγε κι εκείνος.
Ωραία το είχε θέσει — με ζηλευτή ακρίβεια:
“how would you like your blue-eyed boy Mr. Death?”
My blue-eyed father στην περίπτωσή μου…
—Α! Λυπάμαι ειλικρινά. Τα θερμά μου συλλυπητήρια.
Η σημερινή μέρα πάντως προσφέρεται. Έχει τα καλά του αυτός ο τόπος.
Από χθες το βράδυ βρέχει ακατάπαυστα. Ξέρετε, τροπική καταιγίδα, κλπ.
Τα σύννεφα έχουν συμμορφωθεί πλήρως με τη διάθεσή σας.
Αυτή η νοσηρή υγρασία στην ατμόσφαιρα,
ο ιδρώτας που κάνει τα ρούχα να κολλάνε στο δέρμα,
θα σας βοηθήσουν να στοχαστείτε το ζήτημα σε όλες του τις πτυχές.
Το ποίημά σας πάντως δεν θ’ αργήσει. Ωμό, όπως το ζητήσατε.
Να κολυμπάει στο αίμα.




Νίκος Ερηνάκης

κανείς δεν είπε ότι είναι απόλαυση
ίσως μια πλάνη απλώς
άλλο η αίσθηση κι άλλο οι αισθήσεις

κάνεις κάτι δικό σου ή το αφήνεις;
αν δεν ήδη νιώθεις,νιώσε
μυρίζει θυσία

δοκίμασε
όχι ξανά˙ μια φορά
δοκίμασε

όταν το εγώ γίνεται θεατής
δεν το ξέρεις αλλά το έχεις καταλάβει

τα σύμβολα έχουν από καιρό πεθάνει
οπότε περιμένουμε την αναγέννηση τους
από στιγμή σε στιγμή



Ρούλα Κακλαμανάκη

ΑΓΙΑ ΡΟΥΤΙΝΑ

Ο ουρανός κατάφωτος, δροσερός, κι ο Θεός πατέρας αγαθός.
Το τραπέζι στρωμένο, τα λουλούδια σε κρυστάλλινο βάζο.
Η σκέψη αρκεί: ίσα να φας τη σούπα σου, τη μπριτζόλα σου,
το φρούτο σου, το γλυκό σου. Στην τελευταία γουλιά του καφέ,
αρχίζεις να αισθάνεσαι τη χυδαιότητα των επίγειων ευθυνών.

-*-
Αγία πλήξη, αγία ρουτίνα. Ούτε πόλεμος, ούτε πείνα.
Ούτε αρρώστια, ούτε θάνατος. Πρωί κι ανοίγεις τα
παράθυρα του σπιτιού. Πλένεις το πρόσωπο και τα χέρια σου.
Παίρνεις το χάπι, ετοιμάζεις το πρωινό. Φέρνεις τα πάνω κάτω
στη ντουλάπα των ρούχων, παρατηρείς τον όγκο και το βάρος
του σώματός σου, εκνευρίζεσαι.
Επιθυμείς κι ένα δεύτερο κρουασάν, μπαίνεις στον πειρασμό.
Κοιτάς με λαιμαργία τη γεμάτη φρουτιέρα.
Χάρμα οφθαλμών τα χρώματα, μαγεία τα αρώματα
Εποφθαλμιάς την αφράτη μπανάνα και την τύψη σου για την
υπέρβαση των θερμίδων που την απόλαυση σου υπονομεύει,
παραπέμπεις στις υποσχέσεις της υπόλοιπης ημέρας.
Ένα πρωινό. Μια ολόκληρη ζωή, επαναλαμβανόμενη
με ακρίβεια. Που και που κανένα καυγαδάκι.
Επί πλέον κάποια απρόσμενη σύγκρουση.
Από δεκαετία σε δεκαετία ένα μικρό κάταγμα,
μια γρίπη, μια χωλή, ένα συκώτι, ένας καρκίνος ίσως,
να σου θυμίζει τη γλυκιά προσευχή.
Αγία πλήξη, αγία ρουτίνα
Αγία των αγίων και ειρήνη ημίν.




Μαρία Λαγγουρέλη

...Οι τοίχοι έχουν κιόλας ανταύγειες,
το χυμένο που κυλάει σε ουράνια ακτή
μουλιάζει τα ψίχουλα
λεκιάζει το τραπεζομάντηλο.
Γύρω του έσμιξαν χέρια γνώριμα φιλικά προδοτικά και προδομένα.
Αγγίχτηκαν μεταξύ τους
άγγιξαν τη δίψα της σκέψης, την πείνα της δύναμης.
Χυμένα στη σιωπή τα δάχτυλα ακόμα σαλεύουν
την ψίχα του Θεού μουσκεμένη με δάκρυα να ξαναπλάσουν.



Λιλή Ντίνα
Τελευταία τσιγάρα

Αλευρωμένα λόγια
έτοιμα γιά μαγείρεμα
Να τρώνε οι εύπιστοι

Χνότο στο τζάμι το αδιέξοδο
γιά τους άλλους
Θολώνει το μυαλό

Κουνά το δάχτυλο απειλητικά ο χρόνος
Συντομεύετε
Η υπομονή καπνίζει τα τελευταία της τσιγάρα



Παυλίνα Παμπούδη

Από τη συλλογή Ο ΛΕΠΤΟΥΡΓΟΣ, ΚΕΔΡΟΣ, 1997 Στη σύνθεση αυτή, η οποία απαρτίζεται από "ζεύγη" ποιημάτων, ο ποιητής - που αποκαλείται "λεπτουργός" αναφέρεται σε διάφορες καταστάσεις ή πρόσωπα, και μετά στο β΄ποίημα του ζεύγους, έρχεται στη θέση τους και μιλάει εκ μέρους τους: (Η μητέρα - Ο Λεπτουργός απ' τη μεριά της μητέρας, Ο έρωτας - ο Λεπτουργός απ' τη μεριά του έρωτα, Η αρρώστια - ο Λεπτουργός απ' τη μεριά της αρρώστιας, κ.ο.κ) .

(....)

Η τροφή

(Τώρα, η ώρα της τροφής. Φέρνει τα τελετουργικά σκεύη ο λεπτουργός. Το
λίγο απ’ το ζώο μιας θυσίας καθημερινής. Πλέοντας σε πηχτό χρώμα του
αίματος. Με χορταράκια απ’ αυτά που γνώριζε, πλάι του σαν κτερίσματα. Στο
πλήθος διαμοιρασμένα τα υπόλοιπα τα μέλη και τα σπλάχνα του. Άθικτη της
ψυχής του η ακεραιότητα. Εισάγεται, πάλι, ολόσωμο, στη διαδικασία της
αθανασίας των θνητών πραγμάτων.)

Ο λεπτουργός απ’ την μεριά της τροφής

Τώρα, για μια στιγμή, στον άσπρο τον αθώο κόσμο κείτομαι. Γι αυτό κι
ανάμεσα σε κόσμους. Και ούτε τέλεια ζωντανό ή πεθαμένο.
Μέσα μου πνεύματα αχνίζουν, επινοώντας πνεύματα που δεν γνωρίζω.
Πέρασα από φωτιά. Η φωνή, η σάρκα, τα όπλα μου.
Έτοιμο να σε συναντήσω, να σε σώσω. Μεταγγίζοντας τον φόβο και τα
πολυακόρεστά μου στο αίμα σου.

(...)




Αθηνά Παπαδάκη

Επιτραπέζιος κανόνας

Ολόκληρο το σύμπαν θα γευτώ
μ'ένα ολοπόρφυρο λαχανικό
Κάτω από την ακμή των αστεριών
κι ανάμεσα στα σκοτεινά μου γάντια
χωρίς φωνή,
στα έθιμα της λάμας η ντομάτα.




Γρηγορία Πούλιου

Το μαγείρεμα σε τόνο μείζοναΜ'αρέσει να μαγειρεύω
τραγουδώντας στην κουζίνα του σπιτιού του
και να γνωρίζω πως οι ατμοί του φαγητου
την όσφρησή του, ηδονικά, γαργαλούν

Καθώς του σερβίρω το ζεστο πιάτο
και τα χείλη του, μ'όρεξη, ανοίγει
νοιώθω τα δάχτυλά μου μαγεμένα
λες κι αγγίζω του κορμιού του
τα σημεία εκείνα τ'αγαπημένα





Δέσποινα Τομαζάνη
Διάλογος

Μιλώ με τη στιλπνή ελιά
Στο πιάτο μου που λάμπει

Είσαι μοναδική στην όψη, λέω
Και την τρώω
Κι ενώ τη σάρκα της αλέθω
Αχ τι γεύση! ξαναλέω
Αργά κι ηδονικά
την καταπίνω

Έτσι που την εθαύμασα
Με τόση απόλαυση εγώ
Κι αυτή συντεθλιμμένη
Τι να με περιμένει;
Θα με εκδικηθεί ή
θα με θεραπεύσει;

Θα μπει στο αίμα μου, απ’ όσο ξέρω
Στις φλέβες μου θα ταξιδέψει
Κι εκεί σαν φθάσει, στον εγκέφαλο,
Τι θα μου εικονίσει;

Το δέντρο που τη γέννησε;
Ή μήπως έναν ήλιο;
Ή μήπως τι θα πει, θα πει,
Να πέφτεις απ’ το δέντρο
Και να βρεθείς στα ξαφνικά
Σε έντερο ανθρώπου;

Δεν αποκλείεται να πει
Πως έγραψε το ποίημα
Ή τίποτα απ’ όλα αυτά

- «Αυτά είναι δικά σου
Αυτό που εγώ έχω να πω
το λέω στο κουκούτσι
Σ’ αυτό που φτύνεις,
Ευτυχώς!
Που μέσα σου δεν μπαίνει».






Μουσική Παράσταση

Δευτέρα 10 Μαΐου, 20:30, αίθουσα Ν. Γύζη, 1ος όροφος
Σπύρος Σακκάς και Εργαστήριο Φωνητικής Τέχνης και Έρευνας

" Θεοτροφείον ο Έρως "
Η σπαρακτική αναζήτηση του Έρωτα από τους Ανθρώπους ως Τροφή και ο μετασχηματισμός των Ανθρώπων σε Τροφή των Θεών

Συντελεστές:
Ιδέα – Σκηνοθεσία-Μουσική Επιμέλεια: Σπύρος Σακκάς, Βαρύτονος, Καθηγητής Φωνητικής Αγωγής

Χορεύουν – Τραγουδούν:
Νατάσσα Ζούκα
Μαριάννα Λαμπίρη
Άγγελος Μπήλιος
Μαρία Μοσχούρη
Μαρία Πελεκάνου
Γιάννης Σακκάς
Σπύρος Σακκάς
Ιωάννα Σαμωνά
Ευαγγελία Τσιάρα
Αγγελική Χανούμη
Αλεξία Χατζησταύρου


Συνέδριο

Δευτέρα 10 Μαΐου, 10:00, αμφιθέατρο Α. Τρίτσης.


ΕΙΣΗΓΗΤΕΣ:


Απόστολος Αποστόλου 
Καθηγητής Φιλοσοφίας Πανεπιστημίου Πάντοβα


Δημήτρις Βεργέτης.
Ψυχαναλυτης, Διευθυντής Περιοδικού "αληthεια"


Βασίλης Ζηλάκος.
Διδάκτωρ Φιλοσοφίας, Εκδότης - Διευθυντής Περιοδικού "κουκούτσι"


Δηώ Καγγελάρη.
Θεατρολόγος Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης


Ρόδη Καγγελάρη.
Ψυχολόγος - Εγκληματολόγος


Έλενα Μαρούτσου.
Συγγραφέας


Κατερίνα Μάτσα.
Διεθύντρια-Ιατρός Ε.Σ.Υ., Επιστημονικά Υπεύθυνος της Μονάδας Απεξάρτησης "18 Άνω"


Θανάσης Μουτσόπουλος.
Ιστορικός Τέχνης


Κώστας Μωραϊτης.
Αρχιτέκτονας, Αναπληρωτής Καθηγητής Ε.Μ.Π.


Ειρήνη Στάθη .
Θεωρητικός - Ιστορικός Κινηματογράφου


Θεόφιλος Τραμπούλης .
Κριτικός Τέχνης


Ομάδα Κέντρο - Απόκεντρο
 

Υπεύθυνοι Συνεδρίου:
Φώτης Καγγελάρης
Νίκος Παναγιωτόπουλος
Πηνελόπη Πετσίνη



Εισηγήσεις

Απόστολος Αποστόλου
. Καθηγητής Φιλοσοφίας Πανεπιστημίου Πάντοβα
Δειπνοσοφιστές και δειπνολόγοι. Η γλυκιά ζάλη των λόγων και των οίνων

(περίληψη)

Ο ακροαματικός λόγος των δείπνων. Οι λέξεις και τα νοήματα που μας προδίδουν και μας εγκαταλείπουν σε στιγμές χαρισματικής αθωότητας και αγνωσία κατά την διάρκεια των δείπνων. Όταν ο λόγος κρυσταλλώνεται σε μια κατάσταση ευφροσύνης μέσα στην θετή πραγματικότητα. Η συμβολική του δείπνου ως στιγμή χρηστική και ανταλλακτική που ανανεώνει και μεταφυτεύει νέες εστίες του λόγου και της σκέψης. Μικρή αναδρομή από τον σοφιστή, ρήτορα και φιλόσοφο Αθηναίο έως τις μέρες μας.



Δημήτρις Βεργέτης. Ψυχαναλυτής, Διευθυντής Περιοδικού αληthεια
«Τρώγε το Dasein σου». Περί συναινετικού κανιβαλισμού


(περίληψη)
Ο κανιβαλισμός δεν εμφανίζεται μόνο υπό μορφή ασκούμενης βίας εις βάρος ενός ανθρώπινου θηράματος σε ακούσιο ρόλο βρώσιμου θύματος. Θα επιχειρήσουμε να εξιχνιάσουμε τη λογική που διέπει μια ασύγκριτα πιο ενδιαφέρουσα και αινιγματική μορφή κανιβαλισμού όπου το ίδιο το υποκείμενο προσφέρεται εκουσίως ως βρώσιμο έδεσμα προς κανιβαλισμό, προσφεύγοντας στις υπηρεσίες ενός Άλλου του οποίου οι βουλές εν προκειμένω δεν είναι διόλου ανεξιχνίαστες. Ένα τέτοιο πραγματικό συμβάν που συντάραξε πριν μερικά χρόνια τη Γερμανία θα αποτελέσει την παραδειγματική αναφορά του εγχειρήματός μας.

Βασίλης Ζηλάκος. Διδάκτωρ Φιλοσοφίας,  
Εκδότης-Διευθυντής Λογοτεχνικού Περιοδικού κουκούτσι
Ταοϊστική δίαιτα και η σημασία της στο Ζεν πνευματικότητας

(περίληψη)
Το τσ’ι είναι από τη μια αιθέρας, η άϋλη ουσία του σύμπαντος και η επίδρασή του. Άλλη σημασία είναι αναπνοή, γιατί με την αναπνοή προσλαμβάνει ο άνθρωπος συμπαντικό τσ’ι και το μετατρέπει με το τσ’ι που παίρνει από την τροφή σε εσωτερικό τσ’ι.


Δηώ Καγγελάρη. Θεατρολόγος Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
Σαρκοβόρα στο σύγχρονο θέατρο. Από τη μεταφορά στην κυριολεξία

(περίληψη)
Η εισήγηση εστιάζει στο ρόλο της τροφής, σε μεταφορικό και κυριολεκτικό επίπεδο, στη σύγχρονη δραματουργία: Από τις απαρχές του μοντέρνου ευρωπαϊκού δράματος με τη βουλιμική Νόρα του Ίμπσεν, στα μπεκετικά καρότα και γογγύλια του Βλαδίμηρου και του Εστραγκόν, και από τις σαρκοβόρες ορέξεις του ζευγαριού που τρώει τα σπλάχνα του στο Ποιος φοβάται τη Βιρτζίνια Γουλφ του Άλμπυ, στην ωμοφαγία του μεταμοντέρνου Blasted της Σάρας Κέην.


Ρόδη Καγγελάρη.
Ψυχολόγος - Εγκληματολόγος
Η απεργία πείνας του 2008 στις ελληνικές φυλακές

(περίληψη)
Το Νοέμβριο του 2008, η μαζική αποχή των κρατουμένων από το συσσίτιο προκάλεσε την προσοχή της κοινής γνώμης, αναγκάζοντας τη Δικαιοσύνη σε συζήτηση περί νομοθετικών αλλαγών। Το φαγητό και η πείνα ως μέσα χειραγώγησης και διακύρηξης δύναμης και οι αφηρημένες διαστάσεις τους εντός του πιο χειροπιαστού πλαισίου οριοθέτησης


Έλενα Μαρούτσου. Συγγραφέας
Mange mon ange

(απόσπασμα)

"Η μαμά μου πέθανε στον τοκετό. Έτσι μου έχουν πει κι εγώ το πιστεύω. Αυτό βέβαια δεν μ’ εμποδίζει να σκέφτομαι συχνά πως η μητέρα μάς εγκατέλειψε για ν’ ακολουθήσει ένα περιπλανώμενο τσίρκο. Την φαντάζομαι να χώνει το κεφάλι ανάμεσα στα σαγόνια ενός λιονταριού και μετά σκέφτομαι το δικό μου κεφάλι ανάμεσα στα λαγόνια ενός κοριτσιού, να ξεπροβάλλει ματωμένο, και το κορίτσι να είναι η μαμά μου. Μαμά, λιοντάρι, εγώ: ιδού ένα επικίνδυνο νούμερο που, όταν το εκτελώ στη φαντασία μου, κανείς δεν πεθαίνει. Αρνούμαι ότι η ζωή τρέφεται με θάνατο. Αρνούμαι την τροφή."

Κατερίνα Μάτσα. Διεθύντρια-Ιατρός Ε.Σ.Υ., Επιστημονικά Υπεύθυνος της Μονάδας Απεξάρτησης "18 Άνω"
Διατροφικές διαταραχές. "Οι νέες εξαρτήσεις" σε μια κοινωνία κρίσης. Η εμπειρία του 18άνω

(περίληψη)
Η ψυχογενής ανορεξία, η ψυχογενής βουλιμία και η υπερφαγία ( ή αδηφαγία) αποτελούν νέες μορφές εξάρτησης ( addiction), όπου η σχέση του ατόμου με την τροφή διαμορφώνει έναν εξαρτητικό τρόπο ζωής. Πρόκειται για ένα πολύπλοκο, πολυπαραγοντικό φαινόμενο που αποκτά τρομακτικές διαστάσεις στη καταναλωτική εποχή μας, εκφράζοντας με τον πιο ακραίο τρόπο την παθολογία του σύγχρονου πολιτισμού. Παρουσιάζεται η εμπειρία του 18 άνω.
 

Θανάσης Μουτσόπουλος. Ιστορικός Τέχνης
Το Υπέρτατο Ταμπού: από τα ανθρωπολογικά αρχέτυπα στη φαντασμαγορία των media
(περίληψη)
Η εισήγηση αυτή επιχειρεί να καταγράψει πως το οριακό θρησκευτικό ταμπού των ιουδοχριστιανικών γραφών βρίσκεται σε πλήρη αντίθεση με τις πρακτικές εξωδυτικών λαών και στη συνέχεια πως αυτό θα αποτελέσει ένα κατ’ εξοχήν υλικό για τη νεωτερική πλευρά των εικαστικών τεχνών, τη λογοτεχνία και τη βιομηχανία του κινηματογράφου.



Κώστας Μωραϊτης. Αρχιτέκτονας, Αναπληρωτής Καθηγητής Ε.Μ.Π.
Εδώδιμα Τοπία

(περίληψη)

 Πως μπορεί ένας αδαής περί την γαστριμαργίαν να μιλήσει γι΄ αυτήν;
Μια εξωτερική πορεία ψηλάφησης θα επέλεγε να αναφερθεί στη μαγειρική μιλώντας για τον πολιτισμικό ή τον πολιτιστικό της περίγυρο, για τις σχέσεις που την περιγράφουν ως τμήμα μιας ευρύτερης συνθήκης εποχής.
Έτσι στην «κλασσική εποχή», ακριβέστερα στην περίοδο του γαλλικού Baroque, η μαγειρική αναπτύσσεται ως τέχνη συσχετισμένη με άλλες τέχνες. Συγκροτείται μέσα στο ευρύτερο σκηνικό πλαίσιο που της προσφέρει η αρχιτεκτονική και συνδέεται με το θριαμβικό περιβάλλον των κήπων του γαλλικού Baroque, με τις κατασκευές τοπίου δηλαδή που εκφράζουν με τον πληρέστερο ίσως τρόπο τον πολιτισμό της περιόδου.
Ενταγμένος στο δημιουργικό Πάνθεον αυτής πολύπλευρης πολιτιστικής διεργασίας, που περιλαμβάνει τις εικαστικές τέχνες, τη δραματουργία, την αρχιτεκτονική και την τέχνη των κήπων, ο François Vatel, θεράπων της μαγειρικής αυτός, συνδέεται ιστορικά με το τοπίο του πύργου Vaux-le-Vicomte και αποχωρεί από τους τοπιοτεχνημένους κήπους ενός άλλου πύργου, του πύργου του Chantilly.


Eιρήνη Στάθη. Θεωρητικός - Ιστορικός Κινηματογράφου 
Tο φιλμ ως τόπος της γνώσης: Η Σημειωτική της φαγίας στον κινηματογράφο

(περίληψη)
Στις πρωτόγονες φυλές όποιος πλησιάζει τα απαγορευμένα μυστικά της κοινότητας χωρίς να είναι άξιος να τα γνωρίσει, τον βρίσκει ο θάνατος. Οι αρχαϊκές μυητικές τελετές των αρχαίων ελληνικών φυλών, την αυγή της γέννησης της φιλοσοφίας, είχαν ήδη ξεπεραστεί, αλλά τα απομεινάρια τους διατηρήθηκαν σε δύο επίπεδα: μέσα από τον ορφικό μύθο ο οποίος μιλάει για τον διαμελισμό του Διονύσου από τους Τιτάνες και τον χρησμό, που συνδέεται με τον Απόλλωνα. Δεν είναι τυχαίο ότι η μοίρα του Διονύσου είναι να διαμελιστεί από τους Τιτάνες και να αναστηθεί, όπως ο αρχαϊκός θεός τοτέμ που θανατώνεται, τρώγεται και ανασταίνεται, ένα είδος θεού-πατέρα και θεού-υιού που ταυτίζεται μαζί του. Ο διαμελισμός αντικαταστάθηκε σταδιακά από την κατανάλωση τροφής στη θέση της θεότητας.
Στην παρούσα μελέτη θα εξετάσουμε τους τρόπους με τους οποίους ο κινηματογράφος ως οντολογία και δομικό συστατικό του σύγχρονου επικοινωνιακού σύμπαντος, αλλά και η κινηματογραφική εικόνα, ως μέσο απεικόνισης των συλλογικών φαντασιώσεων του εικοστού αιώνα, αναπαριστά τις αντικαταστάσεις των μύθων με σύγχρονα υποκατάστατα φαγιών που αντιπροσωπεύουν τη διαδικασία της γνώσης και της επίγνωσης του κόσμου σε μια κοινωνία όπου το υποκείμενο έχει ουσιαστικά αποκοπεί από τις ρίζες των τελετουργιών. Η φαντασίωση της θεοφαγίας μετατρέπεται σε αιτία θανάτου για τον σύγχρονο άνθρωπο, αφού πίσω της κρύβεται η φαντασίωση της ανθρωποφαγίας, ως απομεινάρι πραγματικών αρχαϊκών ανθρωποφαγιών.


Θεόφιλος Τραμπούλης. Κριτικός Τέχνης
Ο κυνηγός θήραμα

(περίληψη)
Η διάζευξη τόξου και πληγής στον Φιλοκτήτη του Σοφοκλή προϋποθέτει την απόλυτη διάκριση μεταξύ ενός αντικειμένου εξωτερικού στον ήρωα και ενός οντολογικού του χαρακτηριστικού, της πληγής, η οποία αποτελεί σήμα του πάθους του. Πώς μπορούμε όμως να διακρίνουμε με τόση σαφήνεια υποκείμενο και αντικείμενο; Τόξο και πληγή στον Φιλοκτήτη αποτελούν τις δύο όψεις ενός και του αυτού μαρτυρίου, ανήκουν στην ίδια τοπολογία. Πρόκειται για έναν ενδιάμεσο ιερό χώρο απόλαυσης και οδύνης στο οποίον θεϊκό και ανθρώπινο, πολιτικό και ζωώδες, πληγή και βάλσαμό της συνυπάρχουν. Με βάση αυτές τις προκαταρκτικές σκέψεις θα προσπαθήσουμε να διαβάσουμε δύο περφόρμανς, η μία του Γιάννη Κουνέλλη στο Θέατρο Άττις το 2005 και η δεύτερη του Mathew Barney και της Elizabeth Peyton στην Ύδρα το 2009, οι οποίες θέτουν το ζήτημα της Θεοφαγίας σε ένα ευρύτερο πλαίσιο εναλλαγής των πόλων και σύζευξης των αντιθέτων στο εσωτερικό της σύγχρονης τέχνης.


Ομάδα Κέντρο - Απόκεντρο


Το Κέντρο - Απόκεντρο (http://www.kentroapokentro.gr) είναι μια εικαστική ομάδα που ασχολείται με την πόλη. Η κρυμμένη ιστορικότητα και ο κοινωνικός αποκλεισμός αποτελούν τις αφετηρίες της. Με αφορμή την εκδήλωση της Ε.Μ.Π.Ε., πειραματίζεται με την θεοφαγία και την συμβολική διάσταση του φαγητού, με εργαλεία τον προσωπικό χώρο και το στίγμα.



Εικαστική Έκθεση


Δευτέρα 3 Μαΐου, 19:30
αίθουσες Ν. Γύζη και Ε. Ιακωβίδης, 1ος όροφος

Εγκαίνια Εικαστικής Έκθεσης

Επιμέλεια: Πηνελόπη Πετσίνη

Λεπτομέρειες για την Εικαστική Έκθεση: http://theofagia.blogspot.com/

Συμμετέχουν:

Θράσος Αβαριτσιώτης
Γιάγκος Αθανασόπουλος

Ελένη Αρνίδη
Βασίλης Βασίλη
Ανδρέας Βούσουρας
Γιάννης Γιαννακόπουλος
Κυβέλη Ζαχαρίου
Γιάννης Ζιώγας
Χριστίνα Κάλμπαρη
Δημήτρης Καλοκύρης
Ελένη Καλοκύρη
Pat Kaufman
Nικόλας Κληρονόμος
Πάνος Κοκκινιάς
Μιχάλης Μανουσάκης
Γιώργος Μάκκας
Δημήτρης Μουζακίτης
Νίκος Παναγιωτόπουλος
Βαρβάρα Παπαδοπούλου
Μαρία Παυλάκη
Μάριος Ποντίκας
Μανώλης Σκούφιας
Έρη Σκυργιάννη
Γιάννης Σταθάτος
Ναταλία Σταμοπούλου
Γιάννης Τζώρτζης
Δημήτρης Τσατσούλης
Ομάδα Κέντρο - Απόκεντρο



 ΘΕΟΦΑΓΙΑ ή αυτό εδώ δεν είναι φαγητό

Κι αυτά τα λόγια πρώτα μου αφηγήθηκαν οι Μούσες οι Ολύμπιες, οι κόρες του Δία του Αιγίοχου: «πως εμείς οι αγριοβοσκοί, οι ξεδιάντροποι, που είμαστε μόνο κοιλιές, ξέρουμε ψέμματα πολλά να λέμε που μοιάζουν με αλήθειες, αλλά ξέρουμε, αν το θέλουμε να λέμε και την αλήθεια».
Ησίοδος, Θεογονία

Παρότι στενά συνδεδεμένη με τη μυθολογία και τη θρησκεία, αν και θεμελιώδης διάσταση της ιστορικότητας του ανθρώπου αλλά και της ίδιας του της ανθρώπινης υπόστασης όπως ανέφερε προηγουμένως ο Φ.Καγγελάρης, η θεοφαγία δεν “ονομάζεται” παρά αρκετά αργά στην ιστορία της ανθρωπότητας. Έως σήμερα, απουσιάζει ως λέξη από τα περισσότερα λεξικά παγκοσμίως, συμπεριλαμβανομένων φυσικά και αυτών της αρχαίας και νέας ελληνικής γλώσσας. Μια πιθανή αιτία αυτής της παράλειψης, ισχυρίζεται ο Ν.Νικολαϊδης[i], είναι ότι η δημιουργία του όρου θεοφαγία θα ισοδυναμούσε με την παραδοχή της ίδιας της πράξης και ταυτόχρονα την ομολογία της ύπαρξης μιας επιθυμίας που προκαλεί τη φαντασίωση της θεοφαγίας. Η δημιουργία μιας λέξης ουσιαστικά σημαίνει τη νομιμοποίηση μιας πράξης ή μιας επιθυμίας κι οι Έλληνες “υστερικά απέφυγαν αυτόν τον πειρασμό”.


Είναι εντυπωσιακό το ότι ενώ ο όρος θεοφαγία αποφεύγεται τόσο προσεκτικά, ταυτόχρονα, το σύνολο της ελληνικής μυθολογίας βρίθει θεοφαγικών παραδειγμάτων, ξεκινώντας από την ίδια τη θεογονία/κοσμογονία τόσο του Ησίοδου όσο και την Ορφική: ο Κρόνος καταπίνει τα παιδιά του για να διατηρήσει την εξουσία του, οι Τιτάνες κατασπαράζουν το Διόνυσο Ζαγρέα, ο Δίας καταβροχθίζει την ερμαφρόδιτη σύζυγό του Μήτιδα ή Φάνητα κι έτσι γίνεται παντοδύναμος και κυρίαρχος των πάντων. Με δεδομένο ότι οι θεογονίες δεν καταγράφουν μόνο την εξελικτική πορεία του κόσμου αλλά κυρίως επιχειρούν να εξηγήσουν τις δυνάμεις που συγκρατούν την ενότητά του και τη θέση του ανθρώπου μέσα σε αυτόν, είναι φανερό το πόσο σημαντικό ρόλο παίζει η έννοια της θεοφαγίας στον ανθρώπινο πολιτισμό[ii].


Η ανθρωποφαγία, φαντασίωση αναπόσπαστα συνδεδεμένη με αυτήν της θεοφαγίας, ενέπνεε την ίδια φρίκη στους Έλληνες: Οταν ο βασιλιάς Δαρείος, γράφει ο Ηρόδοτος, ρώτησε τους Έλληνες με πόσα χρήματα θα δέχονταν να φάνε τους γονείς τους όταν αυτοί θα πέθαιναν, εκείνοι σοκαρισμένοι του είπαν ότι δεν θα το έκαναν αυτό με τίποτα. Ύστερα κάλεσε τους Ινδούς Καλατίες και τους ρώτησε με πόσα χρήματα θα δέχονταν να κάψουν στην πυρά τους νεκρούς γονείς τους αντί να τους τρώνε· κι εκείνοι έβαλαν τις φωνές και του ζήτησαν να σωπάσει[iii]. Ο κανιβαλισμός νοείται ως κανιβαλισμός μόνο σε ένα πολιτισμό που τον αναγνωρίζει ως τέτοιο. Ταυτόχρονα, βέβαια, επιβάλλεται ως φαντασιακή αναπαράσταση του Άλλου, ενός Άλλου εκ πρωιμίου απολίτιστου, υπανάπτυκτου, κατώτερου και βάρβαρου. Είναι πλέον αρκετοί οι θεωρητικοί[iv] που ισχυρίζονται ότι οι Δυτικοί της περιόδου των ανακαλύψεων προϋπέθεταν ήδη ότι οι ιθαγενείς που συναντούσαν επιδίδονταν σε ακατανόητες πράξεις αγριότητας, με εξέχουσα αυτή της ανθρωποφαγίας. Kαι, όπως υποστηρίζει κι ο William Arens[v], ο κανιβαλισμός λειτούργησε και ως ένας ακόμη μύθος που χρησιμοποίησαν οι Ευρωπαίοι για να δικαιολογήσουν “λογικές” πράξεις όπως η αποικιοκρατία, το δουλεμπόριο και η γενοκτονία.


Η έκθεση, λοιπόν, που παρουσιάζεται εδώ, έχει μια εγγενή ιδιομορφία: αναπτύχθηκε ουσιαστικά γύρω από μια ακατανόμαστη έννοια, αφορά και στηρίζεται σε έναν αποκλεισμένο Λόγο, έχει στον τίτλο της μια “ανύπαρκτη” λέξη. Ως τέτοια, αποτελείται κυρίως από έργα που έγιναν μετά από πρόσκληση -πολλά από τα οποία είναι σε εξέλιξη τη στιγμή που γράφεται αυτό το κείμενο- ενώ τα έργα που προϋπήρχαν δεν είχαν απαραίτητα την έννοια της θεοφαγίας ή της συμβολικής διάστασης του φαγητού στο αρχικό σκεπτικό δημιουργίας τους.


Δεν ήταν λίγοι οι καλλιτέχνες που προσέγγισαν το θέμα μέσα από συμβολικές αναφορές στις τελετουργικές πράξεις που “σκηνοθετούν” και ταυτόχρονα απωθούν τη θεοφαγία. Μεταφυσικό εγκώμιο της θυσίας θα μπορούσε να αποτελεί ο πίνακας του Θράσσου Αβαριτσιώτη. Βωμό στη Μήδεια, που όπως κάθε τραγική ηρωίδα είναι “εξιλαστήριο θύμα, σημείο, σύμβολο και μορφή Μεσολάβησης,”[vi] αποτελεί η εγκατάσταση του Βασίλη Βασίλη. Παιγνιώδης θυσία σε θεούς που προτιμούν καραμέλες αντί για αιματοβαμένα σφάγια θα μπορούσε να είναι η εγκατάσταση-τοτέμ της Έρης Σκυργιάννη. Αρχαιολογικό τεκμήριο μιας άγνωστης τελετουργίας το κουφάρι του ζώου στη φωτογραφία του Γιάννη Σταθάτου. Αναφορά στην χριστιανική παράδοση του Μυστικού Δείπνου αποτελεί το έργο του Νικόλα Κληρονόμου, το οποίο δομείται συνθετικά ώστε να αναπαριστά τη σχέση του παρόντος-επιστητού (το τραπέζι στο κεντρικό τμήμα του έργου) με τις έννοιες υπέρ (ο Μυστικός Δείπνος, με αναφορά στο Da Vinci και στο Θεοφάνη, στο επάνω τμήμα) και υπό (ο συμβολισμός του ασυνείδητου στο κάτω). "Ο οίνος", γράφει ο ίδιος, "το μόνο χρώμα του έργου, συνδέει νοηματικά το θείο με το ανθρώπινο δράμα". Ο ιχθύς, σύμβολο που χρησιμοποιείται ευρέως στις θρησκευτικές τελετουργίες, αλλά και ως σύμβολο θεοτήτων από την Παγανιστική Μεγάλη Μητέρα και το Νεμρώδ των Βαβυλωνίων ως τον Ιανό των Ρωμαίων και φυσικά τον Ιησού, κυριαρχεί στο έργο της Ελένης Καλοκύρη. Αδύναμοι και εξασθενημένοι εμφανίζονται οι συνήθως παντοδύναμοι θεοί σε κάποια έργα, υποψήφια θύματα σε επιβλητικές και πολυμήχανες θεο-παγίδες για την Pat Kaufman ή έρμαια στα χέρια ενός αδηφάγου όχλου αρσενικών όπως η ταλαίπωρη Αφροδίτη της Μήλου στο κολάζ του Δημήτρη Καλοκύρη.


Στην ωμοφαγία, ακραία έκφραση της διονυσιακής λατρείας (που για τους ψυχαναλυτές εκφράζει την παλινδρόμηση της στοματικής ευχαρίστησης) καταφεύγει ο Γιάγκος Αθανασόπουλος, θυμίζοντάς μας τη βασική δυαδική αντίθεση ωμού - ψημένου του Levi-Strauss. Σε παρόμοιο ύφος και η Ελένη Αρνίδη, η οποία σφραγίζει με το όνομά της μια αποκρουστική φωτογραφία ενός σφαγμένου αρνιού δίνοντάς της τον σχεδόν περιπαιχτικό τίτλο “Ο Αμνός του Θεού”.


Η απουσία φαγητού καθορίζει την αυτοβιογραφική σειρά Home του Πάνου Κοκκινιά, που έγινε πολλά χρόνια πριν και σε μια δύσκολη γι’ αυτόν ψυχολογική περίοδο την οποία χαρακτήριζαν και οι διατροφικές διαταραχές. Ο Μανώλης Σκούφιας, σε μια σειρά από σκηνοθετημένα αυτοπορτρέτα, προσεγγίζει την προσωπική του σχέση με την τροφή συνδέοντάς την άμεσα με τη σεξουαλικότητα. Με τη σεξουαλικότητα ασχολούνται κι οι Μιχάλης Μανουσάκης και Ανδρέας Βούσουρας. Ο Μανουσάκης αναπαριστά την ηδονιστική έκφραση ωμού ερωτισμού σχεδόν μέσα από τον ορισμό της ανθρωποφαγίας: σαν μια τελετουργία περιπλάνησης “υπό το κράτος των ενστικτωδών ενορμήσεων.”[vii] Στο έργο του Βούσουρα, ο πασίγνωστος προικισμένος πορνοστάρ των ‘70s John Holmes καλύπτει ένα τραπέζι, με ηχητική επένδυση την κραυγή “Oh my God!” των παρτενέρ στις ταινίες του.


Τον έρωτα προσεγγίζει η Βαρβάρα Παπαδοπούλου, ως υπόσχεση ανέμελης χαράς και ελαφρότητας που καταλήγει να μας “ξεράσει” ευάλωτους, απροετοίμαστους και ανυπεράσπιστους: “Τη στιγμιαία ευφορία και αχρονία της ολίσθησης”, γράφει, “διαδέχεται, με θηριώδη ευκολία και ταχύτητα, η εγκατάλειψη και η μοναξιά στο χιόνι.” Το αδηφάγο βλέμμα σχολιάζουν οι εικόνες του Γιάννη Γιαννακόπουλου, μέσα από τον φαινομενικά παράλογο συσχετισμό της επιθυμίας με την πρωτείνη -ένα από τα δομικά συστατικά της τροφής, ενώ ο Γιάννης Ζιώγας στρέφεται στον καλλιτέχνη που τρέφεται (και ικανοποιείται) με τον εαυτό του.


Τη σκοτεινή πλευρά της παιδικής ηλικίας αναπαριστά η Χριστίνα Κάλμπαρη, που, μακρυά απ΄την υποκρισία της οικογενειακής βιτρίνας και τις ρομαντικές και ωραιοποιημένες θεωρήσεις, είναι σκληρή, αδηφάγα και προπάντων προορισμένη να παραμείνει κρυφή. Τις μανάδες που υπάρχουν ως τέτοιες επειδή έχουν καταβροχθίσει τα παιδιά τους μοιάζει να σχολιάζει η Μαρία Παυλάκη. Το τελετουργικό του οικογενειακού φαγητού μελετά ο Γιώργος Μάκκας, η συμβολική διάσταση του οποίου είναι παραπάνω από προφανής. Το οικογενειακό γεύμα όχι μόνο αντανακλά τις οικογενειακές σχέσεις, αλλά αποτελεί και έναν ενεργό μηχανισμό άμυνας που διατηρεί την οικογενειακή ενότητα, πόσο μάλλον σε μια καθολική κοινωνία όπως είναι η Πολωνική, την οποία καταγράφει ο Μάκκας. Ενότητα που κατακρεουργεί ο Δημήτρης Τσατσούλης στο έργο του Family Home Video, στο οποίο παρουσιάζει την σταδιακή, σχεδόν τελετουργική αποδόμηση-καταστροφή των φωτογραφιών των γονιών του.


Η Ναταλία Σταμοπούλου ενσωματώνει την ίδια την τροφή στο κατασκευασμένο με μπαχαρικά και λευκό χρώμα έργο της και μέσω της τεχνικής του dripping επιχειρεί να εκφράσει την πολυπλοκότητα των δικτύων των ανθρώπινων σχέσεων. “Οι σχηματισμοί”, γράφει, “προσδιορίζονται και παίρνουν πραγματική διάσταση με την επιθυμία – πρόσχημα – ανάγκη του φαγητού” ενώ οι συσχετισμοί που προκύπτουν “πραγματώνονται μέσω της επικόλλησης μπαχαρικών σε κάποιους από τους ιστούς, δίνοντάς τους υπόσταση πραγματική και συμβολική”. Το “Αμύγδαλο του Κόσμου” του Οδυσσέα Ελύτη ανακαλεί ο Δημήτρης Μουζακίτης για να μιλήσει για την αναζήτηση της “αλήθειας του Κόσμου” και την “αδυναμία να ειπωθεί η τελική λέξη”.


Στην κοινωνική δομή, τέλος, στρέφονται ορισμένοι από τους καλλιτέχνες. Η Ομάδα Κέντρο Απόκεντρο, ανακαλώντας την έννοια του κάθετου άξονα -τη χωρική αντίθεση του πάνω και του κάτω- γύρω από την οποία στήνει και ο Kott τους συλλογισμούς του. Ως μεταφορά του εφήμερου της βούλησης των ανθρώπων ως τροφή στη βούληση του χρόνου θα μπορούσε να δει κανείς την εικόνα του Γιάννη Τζώρτζη. Μια από τις βασικές βεβαιότητες του μύθου που προάγει το σύνολο της αρχαιοελληνικής θεογονίας και διατρέχει τη σύγχρονη ιστορία υπονομεύουν στο κοινό έργο τους οι Μάριος Ποντίκας και Νίκος Παναγιωτόπουλος: το μύθο της εξελικτικής πορείας ενός κόσμου που περνάει από ατελείς, άγριες και τερατόμορφες δυνάμεις σε τελειότερες και ημερότερες, ένα μύθο που θέλει την ανθρωπότητα να προχωρεί με αργά αλλά σταθερά βήματα προς όλο και πιο λογικές μορφές κοινωνίας[viii]. Περιγράφοντας τη σύγχρονη κοινωνία ως σφαγείο και αναπαριστώντας την μέσα από εικόνες χειρουργείων και ψυχιατρικών ιδρυμάτων, την κάνουν να μοιάζει όλο και λιγότερο λογική και ήμερη. “Αίμα; Τι αίμα; Εγώ δε μυρίζω τίποτα!” δηλώνουν στο τέλος οι άνθρωποι, υπό τους ήχους πουλιών που κελαηδούν.


Είναι ο Μύθος, τελικά, που δικαιώνει τα πάντα.


Πηνελόπη Πετσίνη



ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[i] Νικολαϊδης, Ν. (1994 [1988]): Θεοφαγία, Αθήνα: Εστία.


[ii] Ο μύθος, γράφει ο Παπανούτσος, λειτουργεί σαν πρωτόγονη φιλοσοφία, αποτελεί ένα σύνολο από προσπάθειες να κατανοηθεί ο κόσμος, να εξηγηθεί η ζωή και ο θάνατος, η μοίρα και η φύση με τα φαινόμενά της. Η ελληνική μυθολογία δε, θεωρείται από αρκετούς ως η μόνη που μπόρεσε να δώσει με πληρότητα το σύνολο της ανθρωπολογικής εξέλιξης (βλ. Νικολαϊδης, οπ.π.). Παπανούτσος, Ε. (1973): Γνωσιολογία, Αθήνα: Ίκαρος.


[iii] Κέλσος (1996 [178 μ.Χ.]): Αληθής Λόγος Κατά Χριστιανών, Θεσ/νίκη: Θύραθεν.


[iv] Βλ. για παράδειγμα Obeyesekere, G. (2005): Cannibal Talk: The Man-Eating Myth and Human Sacrifice in the South Seas, Berkeley: University of California Press.

[v] Arens, W. (1979 [1940]): The Man Eating Myth: Anthropology and Anthropophagy, Oxford University Press.



[vi] Kott, J. (1995): Θεοφαγία, Αθήνα: Εξάντας.

[vii] Ποταμιάνου, Α. (1988): Τα παιδιά της τρέλλας, Αθήνα: Νεφέλη

[viii] Levi-Strauss, C. (1977): Άγρια Σκέψη, Αθήνα: εκδ. Παπαζήση.






Έργα


Βωμός-ΘυσίαΘράσος Αβαριτσιώτης
Βωμος-Θυσία
2004






Μήδειας Τόπος
Βασίλης Βασίλη
Μήδειας Τόπος
2009





John Holmes Memorial BanquetΑνδρέας Βούσουρας
John Holmes Memorial Banquet
(προσχέδιο)
2010







από τη σειρά The Glance

Γιάννης Γιαννακόπουλος
από τη σειρά The Glance
2010






Η Βρώση του Καλλιτέχνη
Γιάννης Ζιώγας
Η Βρώση του Καλλιτέχνη
2010






ΤάματαΚυβέλη Ζαχαρίου
Τάματα
2010






God Trap
Pat Kaufman
God Trap
2009







Δημήτρης Καλοκύρης
(λεπτομέρεια)
2010







Ελένη Καλοκύρη
(λεπτομέρεια)
2010






Ως εν ουρανώ και επί της γης
Νικόλας Κληρονόμος
Ως εν ουρανώ και επί της γης
2010






από τη σειρά Home
Πάνος Κοκκινιάς
από τη σειρά Home
1994-1995






από τη σειρά Smacznego!
Γιώργος Μάκκας
από τη σειρά Smacznego!
(λεπτομέρεια)
1994-1995







Μιχάλης Μανουσάκης
2008






Αναφορά στο "Πικρό Αμύγδαλο του Κόσμου" του Οδυσσέα Ελύτη
Δημήτρης Μουζακίτης
Αναφορά στο "Πικρό Αμύγδαλο του Κόσμου" του Οδυσσέα Ελύτη
2010






Όποιος θέλει το πιστεύει
Νίκος Παναγιωτόπουλος - Μάριος Ποντίκας
Όποιος θέλει το πιστεύει
( λεπτομέρεια)
2010






Paradise Lost
Βαρβάρα Παπαδοπούλου
Paradise Lost
2010






άνευ τίτλουΜαρία Παυλάκη
άνευ τίτλου
2010






από τη σειρά Pictures of Insticts or Food Pornography
Μανώλης Σκούφιας
από τη σειρά Pictures of Insticts or Food Pornography
1990






Human TissueΝαταλία Σταμοπούλου
Human Tissue
2010






Ωμοφαγία
Γιάγκος Αθανασόπουλος
Ωμοφαγία2010






Ο Αμνός του Θεού
Ελένη Αρνίδη
Ο Αμνός του Θεού
2010






Το Θείο, η Θυσία και η Αναπαραγωγή της Αιωνιότητας
Έρη Σκυργιάννη
Το Θείο, η Θυσία και η Αναπαραγωγή της Αιωνιότητας
(λεπτομέρεια)
2010






άνευ τίτλου
Γιάννης Σταθάτος
άνευ τίτλου
2010






άνευ τίτλου
Γιάννης Τζώρτζης
άνευ τίτλου(τρίπτυχο/λεπτομέρεια)
2010





Family Home Video

Δημήτρης Τσατσούλης
Family Home Video
2007






12-8-4-1Ομάδα Κέντρο Απόκεντρο
12-8-4-1
(προσχέδιο)
2010