2014 "Τέχνη και Τρέλα"


"ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΤΡΕΛΑ"

Η ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΕΤΕΡΟΤΗΤΑΣ (Ε.Μ.Π.Ε.)

ΚΑΙ Ο ΔΗΜΟΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ (Ο.Π.Α.Ν.Δ.Α.)
 

οργανώνουν την Εκδήλωση "ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΤΡΕΛΑ"
 
ΥΠΟ ΤΗΝ ΑΙΓΙΔΑ ΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ ΝΕΑΣ ΓΕΝΙΑΣ (Γ.Γ.Ν.Γ.)



"ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΤΡΕΛΑ"
 ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ

του Φώτη Καγγελάρη 

(το πλήρες κείμενο βρίσκεται στο τέλος του προγράμματος)

Η «Τέχνη και η Τρέλα» διαφορετικές αλλά ενδεχομένως παράλληλες και συνυπάρχουσες καταστάσεις αναβλύζουν από τον χώρο του ασυνειδήτου ως αναφομοίωτες από την σημαίνουσα τάξη διεργασίες, ως μαρτυρίες από τον χώρο του χεγκελιανού «πράγματος», του λακανικού πραγματικού, του χαϊντεγκεριανού άρρητου. Καθυποτάσσουν και υποχρεώνουν το σημαίνον σε εκφράσεις και μορφώματα σημασίας τα οποία έρχονται σε ρήξη με τους τρέχοντες κώδικες σημασίας και αισθητικής, σε ρήξη και με την εξωτερική κοινή πραγματικότητα, σε ρήξη, αλίμονο, όσον αφορά την Τρέλα και με την εσωτερική. Ο Malraux έλεγε ήδη ότι κοινός τόπος του τρελού και του καλλιτέχνη είναι η ρήξη. Μόνο που στον τρελό η ρήξη είναι φυλακή.
Η «Τέχνη και η Τρέλα» ανεξαρτήτως της ενδεχόμενης συγκατοίκησής τους αποδίδουν την Ετερότητα ως τόπο καταγωγής της ανθρώπινης ύπαρξης, τη διαφορετικότητα ως το σημείο εκκίνησης για τη δομή της κοινής «φυσιολογικότητας».
Αυτό, όμως, το γεγονός της Ετερότητας θέτει και το πρόβλημα της προσέγγισης: πώς από τη θέση του ο «φυσιολογικός» μπορεί να μιλήσει για τον κόσμο του τρελού; Πώς ο τρελός από τη δική του θέση μπορεί να κάνει χρήση της γλώσσας του «φυσιολογικού» (λόγος, σιωπή, σώμα) για ν’ αποδώσει το βίωμά του; 



ΕΓΚΑΙΝΙΑ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ: Δευτέρα 6 Οκτωβρίου 2014 
ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ: 6 έως 31 Οκτωβρίου 2014
ΚΕΝΤΡΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ: Πολιτιστικό Κέντρο "Μελίνα", Ηρακλειδών 66, Κεραμεικός/Θησείο
Είσοδος ελεύθερη σε όλες τις εκδηλώσεις







ΕΙΚΑΣΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ 
Για πρώτη φορά στην Ελλάδα μία παράλληλη Έκθεση Εικαστικών Τεχνών μεταξύ 50 αναγνωρισμένων καλλιτεχνών και 40 καλλιτεχνών της Art Brut (Outsider Art). Σύγχρονα έργα τέχνης συνομιλούν με έργα ατόμων με ψυχική ετερότητα και ψυχιατρική εμπειρία. Μία ανίχνευση των κοινών σημείων και των διαφορών μεταξύ των δύο αυτών καλλιτεχνικών εκφράσεων και ταυτόχρονα μία προσέγγιση του χώρου του ασυνειδήτου αλλά και των κοινωνικών συνθηκών που δίνουν πρόσβαση στην Τέχνη.


Έργο ατόμου με ψυχιατρική εμπειρία
  
Με την υποστήριξη του Τμήματος Εργοθεραπείας του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής Ψ.Ν.Α. (Δαφνί) 


Εγκαίνια: Δευτέρα 6 Οκτωβρίου, 19:30
Διάρκεια: 6 έως 25 Οκτωβρίου 
Πολιτιστικό Κέντρο "Μελίνα", Ηρακλειδών 66, Κεραμεικός/Θησείο
Τρίτη έως Σάββατο 10:00-20:00, Κυριακή 10:00-14:00


Επιμέλεια
Μαρίνα Προβατίδου Εικαστικός

Συμμετέχουν 
Ιάνθη Αγγελίογλου, Σμάρα Αγιακάτσικα, Στέφανος Αθάνατος, Στέλιος Αλεξάκης, Σοφία Αντωνακάκη, Eric Baer, Αντώνης Βάθης, Νάνος Βαλαωρίτης, Χρύσα Βαλσαμάκη, Μαρίνα Βελησιώτη, Μπάμπης Βενετόπουλος, Αλέξανδρος Βούτσας, Ελπίδα Γαδ, Νίκος Γιαβρόπουλος, Σοφία Γκίκα, Genco Gulan, Γιώργος Δεπόλλας, Ερμίνα Δημητρίου, Θεώνη Δημοπούλου, Παναγιώτης Ελευθεράκης, Κωνσταντίνος Έσλιν, Δημήτρης Ζουρούδης, Αργύρης Μαργιώλης, Νατάσσα Μαρκίδου, Γιώργος Μαχιάς, Νίκος Μιχαλιτσιάνος, Δημήτρης Μουζακίτης, Σοφία Μπακιρτζή, Πολυτίμη Μπενάκη, Λαμπρινή Μποβιάτσου, Αιμιλία Μπουρίτη, Ελένη Μυλωνά, Αφροδίτη Παπαδουλή, Στέφανος Πάσχος, Τζανής Πολυκανδριώτης, Άρτεμις Ποταμιάνου, Μαρίνα Προβατίδου-Χάρης Διακάτος, Άγγελος Σκούρτης, Έρη Σκυργιάννη, Χρήστος Σούλαρης, Γιάννης Σπανάκης, Έλενα Σταματογιάννη, Ήρα Σταματοπούλου, Λία Σταμοπούλου, Ναταλία Σταμοπούλου, Βούλα Φερεντίνου, Πάρις Χαβιάρας, Γιούλα Χατζηγεωργίου, Μάρκ Χατζηπατέρας 

Η προθεσμία για προτάσεις συμμετοχής έχει λήξει

ΕΚΘΕΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ




ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ
L.A.theater 
«Που να σου εξηγώ;»
7 Οκτωβρίου, 21:00, Κωνσταντινουπόλεως 82, Κεραμεικός
Είσοδος ελεύθερη
τηλ. κρατήσεων: 210 5789337 

Το «Πού να σου εξηγώ;» είναι πολλές ιστορίες μαζί, όλες ενωμένες σε μία. Και αυτή η ιστορία μοιάζει με κάποια ιστορία που έχεις ζήσει. Αν όχι εσύ, κάποιος άλλος που σου μοιάζει. Μοιάζουμε μεταξύ μας οι άνθρωποι αλλά ποτέ δεν είμαστε ίδιοι. Όσα μας ενώνουν, άλλα τόσα μας χωρίζουν. Κάπου στα μισά του δρόμου βρίσκει ο ένας τον άλλο. Το πόσο θα μείνουν μαζί ο ένας και ο άλλος, δεν το ξέρει καλά καλά ούτε η ίδια η ζωή.
Όπως αναπάντεχα ενώνονται, έτσι αναπάντεχα χωρίζονται. Αναπάντεχα και αυτά που θα τους συμβούν και θα πρέπει να τα διαχειριστούν. Kάποιοι δεν θα τα καταφέρουν. Αυτοί οι δεύτεροι, είναι και οι ήρωες του «Πού να σου εξηγώ;».

Σκηνοθεσία 
Ευτυχία Αργυροπούλου 

Κείμενα
Νάνσυ Μητροπούλου 

Παίζουν
Πέννυ Αξιώτη, Γιάννης Βερβενιώτης, Χρύσα Δευτεραίου, Βένια Ζήση, Φλώρα Κολιαράκη, Στεφανία Κοτίδου, Νάνσυ Μητροπούλου, Πελίνα Μπεκιάρη, Ίλια Παππά, Παναγιώτα Χαιδεμένου, Αυγή Φαρόγιαννη 

(Η παράσταση δημιουργήθηκε μέσα στα πλαίσια workshop υποκριτικής από σπουδαστές της Σχολής Τεχνών L.A. (Life n Art) Theater www.latheater.gr) 

"Οποιαδήποτε ομοιότητα με πρόσωπα και καταστάσεις δεν είναι συμπτωματική και έχει άμεση σχέση με την πραγματικότητα..." 





ΑΤΟΜΙΚΗ ΕΙΚΑΣΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ

Όθων Τετενές 
Έργα τέχνης –βιωματικές εμπειρίες της υποκειμενικής του πραγματικότητας. Αναδρομική ενός καλλιτέχνη που μετασχηματίζει σε εικαστική δημιουργία την επί δεκαετίες ψυχιατρική του εμπειρία. Ένας εξαιρετικός εκπρόσωπος της Art Brut. 


Όθων Τετενές "Πριν την άφιξη στη συγκέντρωση"


Με την υποστήριξη της Ψυχιατρικής Κλινικής
"Παναγία η Γρηγορούσα" 

Εγκαίνια: Τετάρτη 8 Οκτωβρίου, 19:30
Διάρκεια: 8 έως 18 Οκτωβρίου
"Ηώς Χώρος Τέχνης", Χέυδεν 38α, Βικτώρια
Τρίτη έως Παρασκευή 12:00-20:00, Σάββατο 11:00-15:00

Επιμέλεια
Ναταλία Σταμοπούλου Εικαστικός 

Οργάνωση
Εύη Μηζύθρα Κοινωνική Λειτουργός-Ψυχοθεραπεύτρια
Ιλιάς Μακρή Εργοθεραπεύτρια-Ψυχοθεραπεύτρια




18 ΑΝΩ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΟΜΑΔΑ
Εγκαίνια: Παρασκευή 10 Οκτωβρίου, 19:30
Διάρκεια: 10 έως 17 Οκτωβρίου
"Metapolis" Αιόλου 48-50 και Κολοκοτρώνη, Μοναστηράκι
Τρίτη έως Παρασκευή 18:00-21:00, Σάββατο 10:00-13:00 και 18:00-21:00

Η Τέχνη ως νίκη και θεραπεία ενάντια στην αλλοτρίωση και την εξάρτηση έτσι όπως την αποδίδουν με το δικό τους μοναδικό τρόπο οι αγωνιστές του 18 Άνω.

"Grey Out" 

Επιμέλεια
Ανδρέας Πλιάτσικας
Κοσμάς Σταθόπουλος
Παύλος Φυσάκης 




ΑΦΙΕΡΩΜΑ VIDEO ART
Σάββατο 11 Οκτωβρίου, 19:30
Κυριακή 12 Οκτωβρίου, 12:00-21:00
Δευτέρα 13 Οκτωβρίου, 12:00-21:00
Τρίτη 14 Οκτωβρίου, 12:00-21:00
Τετάρτη 15 Οκτωβρίου 12:00-21:00

Booze Cooperativa, Κολοκοτρώνη 57, Μοναστηράκι

Οργάνωση-Επιμέλεια 
Μυρτώ Βουνάτσου Εικαστικός
Στέλιος Ντεξής Εικαστικός
Βασιλική Βαγενού Ιστορικός Τέχνης


Έκθεση βίντεο τέχνης «Εντός/Εκτός Εαυτού» 

Η τέχνη και η τρέλα μοιράζονται μια παρόμοια έλλειψη ενός ενιαίου και ολοκληρωμένου, ικανοποιητικού ορισμού. Επομένως, κάθε προσπάθεια εμπλούτισης τους, τόσο σε θεωρητικό όσο και πρακτικό επίπεδο, είναι ευπρόσδεκτη.
Οι κοινωνικές αντιλήψεις, εθιμικά και θεσμικά, ανέκαθεν αντιμετωπίζουν καθετί που δεν ταιριάζει με την συμβατική, κατεστημένη συμπεριφορά ως στοιχείο παράφρον, «τρελό». Ο «εκτός εαυτού» άνθρωπος λοιπόν, αυτός δηλαδή που έχει χάσει την έννοια της πραγματικότητας και έχει απομακρυνθεί από τις συνθήκες της, μοιάζει να πλησιάζει, να παρουσιάζει τα χαρακτηριστικά που παραδοσιακά έχουν αποδοθεί στον «τύπο του καλλιτέχνη»: κυριευμένος από την έμπνευση του, απομονωμένος στον δικό του κόσμο, αδιάφορος προς τις επιταγές της καθημερινής ζωής, αποσχισμένος από τον κορμό της κοινωνίας και τις προσδοκίες της. Η γραφικότητα της αντίληψης αυτής δρα ακόμα και καθησυχαστικά για τον καλλιτέχνη, που με σιγουριά γνωρίζει «εκ των έσω» οτι τα παραπάνω συχνά αποτελούν απλά προϋποθέσεις για τη δημιουργία.

Στην αρχαία ελληνική σκέψη ο «εκτός εαυτού» άνθρωπος δεν είναι κενός, αλλά αντίθετα, είναι «ένθεος», βρίσκεται δηλαδή μέσα του ο θεός, ο οποίος τον έχει υπό την εξουσία του και του «επιτρέπει» την εκδήλωση υπερφυσικών δυνάμεων (προφητείες, τελετουργίες-σαμανισμός, ποιητική μανία κ.α). Ο «θείος φόβος» του Πλάτωνα, η θεϊκή τρέλα της έμπνευσης, ακολουθεί τους καλλιτέχνες σαν αιώνια κατάρα και ευλογία μαζί. Και είναι ακριβώς αυτή η διαχρονικότητα της ιδέας της υπάρξης μιας υπερφυσικής διάστασης στη ζωή των καλλιτεχνών που ξεπερνά μια απλά ρομαντικοποιημένη επιθυμία να εξηγηθεί το «άλλο», το «διαφορετικό».

Σήμερα, σε επιστημονικό επίπεδο, οι συνεχείς ανακαλύψεις της ψυχιατρικής, ψυχολογίας και ψυχανάλυσης- και οι αμφισβητήσεις αυτών- προσθέτουν νέο φως στις φυσικές και άλλες αιτίες της ψυχοπαθολογίας της τρέλας και των κοινωνικών παραμέτρων της. Από την άλλη μια από τις μεγαλύτερες κατακτήσεις της ίδιας της ιστορίας της τέχνης κατά τον 20ο αιώνα, η διεύρυνση των ορίων της τέχνης και των καλλιτεχνικών συστημάτων συμπεριφοράς, συνετέλεσε στην «νόμιμη ένταξη» αλλόκοτων δημιουργημάτων και δημιουργών που εως τότε θα χαρακτηρίζονταν μη αποδεκτοί, αλλάζοντας έτσι για πάντα τα δεδομένα της ίδιας της καλλιτεχνικής παραγωγής.

Στην ομαδική έκθεση με τίτλο «Εντός/Εκτός Εαυτού» μέσα από έργα βίντεο τέχνης διερευνώνται λέξεις-κλειδιά, έννοιες κοινές και στους δύο αυτούς παράλληλους κόσμους: αποξένωση-εξύψωση, ιδιαιτερότητα-δημιουργία, «θεϊκή μανία»- «δημιουργική ψύχωση», μελαγχολία-έμπνευση, πραγματικότητες-μύθος, θεραπεία-ψευδαίσθηση, αποκατάσταση-προσωπική έκφραση. 


Συμμετέχουν
Skryhanava Tania, Βρότσου Αιμιλία, Γιαννίσης Αιμίλιος, Γιαπουτζή Μαρία Ραφαέλλα, Γκαρτζονίκας Αλέξανδρος, Ζάττα Κυριακή-Καβαλιαουσκάϊτε Αουρέλια-Προκοπίου Σπύρος, Καζίας Γιώργος, Κιούκα Νικολέττα, Κοκονά Ερατώ, Κουμαντάνου Ολσέφσκι Φίλη, Κουμεντάκου Αντριάννα, Λυκούση Χρυσάνθη, Μουτάφη Άλκηστη, Παπαστεργής Γιώργος, Πάσχου Αργυρώ, Ταϊγανίδου Ιωάννα, Ταξίδης Γιώργος, Ταχυνάκος Δημήτρης, Τζανάκου Άννα-Ζήκου Μυρτώ, Φλούλης Γιάννης-Μέντζου Αλεξάνδρα-Κούτρη Βασιλική, Χοχόλη Άννα, Χρυσικού Βασιλική

James Lane, Ασσάνη Ιωάννα, Σοφρά Βασιλική, Σπυρούλη Βαρβάρα, Δρόσος Γιώργος, Ντεξής Στέλιος- Βουνάτσου Μυρτώ




ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ
Το Ινστιτούτο [Πειραματικών Τεχνών]
http://theinstituteinfo.blogspot.com
παρουσιάζει

"ΨΥΧΩΣΗ!"
(psychosis 4.48)
Sarah Kane

«Η παράσταση «Ψύχωση» είναι ένα ψυχολογικό θρίλερ. Μια νεαρή κοπέλα, αποκλεισμένη από την ζωή στο  διαμέρισμα της πολεμάει με τις τραυματικές αναμνήσεις και τις ανεκπλήρωτες επιθυμίες της. Εκτός από τον κοινωνικό περίγυρο, εδώ μοιάζει να είναι ένοχο για την κατάσταση του και το ίδιο το άτομο, που παραδόθηκε στις αυταπάτες, τις ανέφικτες επιδιώξεις και τις επιταγές ενός κόσμου που στήθηκε γύρω του σαν παγίδα.»


Σκηνοθεσία
Τάσος Σαγρής 

Παίζoυν
Σίσσυ Δουτσίου
Δ. Σακελλαρίου, Θ. Φατούρoς, Λ. Ξουράφη

Μουσική
ΒΙΟΜΑSS
+Lana Del Rey, The Cure, Joy Division


Video Art
Άλκιστη Καφετζή, Void Optical Art Laboratory

Σκηνικά
Κenny Mac Lellan

Φωτισμοί
Γιώργος Παπανδρικόπουλος


Κυριακή 12 Οκτωβρίου, 15:00
Θέατρο ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΣ
Παραμυθίας 27 και Πλαταιών
Κεραμεικός
Είσοδος Ελεύθερη
Θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας

http://theatroparamithias.blogspot.com 




ΔΡΑΣΗ ΑΝΟΙΧΤΟΥ ΧΩΡΟΥ
Κυριακή 12 Οκτωβρίου, 20:00
Πλατεία Αγίας Ειρήνης, Μοναστηράκι
Απαγγελία ποιημάτων και Μουσικό Event
Ποίηση και Μουσική σε δημόσιο χώρο με θέμα την Τρέλα και τον σεβασμό στην Ετερότητα 

Κλασική κιθάρα: Άγγελος Αγκυρανόπουλος, Πηνελόπη Κάππου
  
Οργάνωση-Επιμέλεια
Χρυσούλα Αγκυρανοπούλου, Πόλυ Μαμακάκη, Λιλή Ντίνα 

Συμμετέχουν οι ποιητές
Χρυσούλα Αγκυρανοπούλου, Δημήτρης Αθηνάκης, Απόστολος Ζώτος, Μαρία Κουλούρη, Πόλυ Μαμακάκη, Διονύσης Μαρίνος, Χρήστος Μιχαήλ, Λιλή Ντίνα, Φλώρα Ορφανουδάκη, Ευτυχία Παναγιώτου, Γιώργος Πέππας, Πέτρος Πολυμένης, Ηλίας Σεφερλής, Γιώργος Στεργιόπουλος




ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ (Ε.Φ.Ε.) 
Εγκαίνια: Δευτέρα 13 Οκτωβρίου, 19:30
Διάρκεια: 13 έως 25 Οκτωβρίου
"Cafe Polis", Πεσματζόγλου 5, Κέντρο
Καθημερινά 11:00-22:00

Η Ελληνική Φωτογραφική Εταιρεία συλλαμβάνει και μετασχηματίζει με τον φακό σε Τέχνη το συναίσθημα του φόβου και τα βιώματα της Τρέλας 

Επιμέλεια
Κυριάκος Κόκκος

Συμμετέχουν
Δημήτρης Γιαβάσης, Γιώργος Γκιζάρης, Ιωάννα Δήμου, Στάθης Ευσταθιάδης, Σπύρος Ιατρόπουλος, Κυριάκος Κόκκος, Διονύσης Κούτσης, Ιγνάτιος Μακρής, Πέλλυ Μανδρέκα, Τάσος Μιλλής, Μάνος Σπαρής, Γιώργος Τσίγκας, Γιάννης Τσιλίδης, Αννα Μαρία Χατζηστεφάνου, Αγγελική Χρονοπούλου




ΧΟΡΕΥΤΙΚΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ
Τετάρτη 15 Οκτωβρίου, 21:30
Θέατρο Εκάτη, Εκάτης 11, Πλατεία Κυψέλης
 

είσοδος ελεύθερη
θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας

"Τέχνη και Τρέλα"
Ομάδα Χορού ΧΟΡΟΑΚΤΙΣ
Σχολή Α. Κωστάκη - Α. Μαυροειδή
 

Η παράσταση αποτελείται από δύο χορευτικά δρώμενα. Κύρια μορφή του πρώτου είναι μία γυναίκα - μάνα στην Αθήνα του Μεσοπολέμου, τραγικό πρόσωπο που απομονώνεται από το κοινωνικό περιβάλλον και απομακρύνεται από το παιδί της. Το συγκεχυμένο μυαλό της και η κομματιασμένη ψυχολογία της βρίσκουν καταφύγιο στην τέχνη της ορχηστρικής. Στο δεύτερο μέρος, η κόρη δικαιώνει τα όνειρα της μάνας μέσα από την προσωπική της δουλειά στο θέατρο. Άραγε, θα έχει το ίδιο τραγικό τέλος με τη μάνα;



  
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ
Παρασκευή 17 και Σάββατο 18 Οκτωβρίου, 17:00-21:00
Πολιτιστικό Κέντρο "Μελίνα", Ηρακλειδών 66, Κεραμεικός/Θησείο 

Επιστήμονες, Συγγραφείς, Στοχαστές σε ένα διήμερο Συνέδριο με θέμα τους κοινούς τόπους αλλά και τις διαφορές της Τέχνης και της Τρέλας 

Η προθεσμία για προτάσεις συμμετοχής έχει λήξει 

Οργάνωση-Επιμέλεια 
Φώτης Καγγελάρης

Επιστημονική Επιτροπή
Κώστας Γεμενετζής
Φώτης Καγγελάρης
Νίκος Καλφάκης

Εισηγητές
Νιζέττα Δ. Αναγνωστοπούλου M.A., ArtPsy.E.C.P.h, Ψυχολόγος-Εικαστική Ψυχοθεραπεύτρια, Πρόεδρος Κ.Τ.Ψ.
Γιώργος Βασιλάκος Ψυχίατρος, Ψυχοθεραπευτής
Δημήτρις Βεργέτης Ψυχαναλυτής, Διευθυντής περιοδικού αληthεια, Μέλος της Παγκόσμιας Ψυχαναλυτικής Εταιρείας
Κώστας Γεμενετζής Ψυχίατρος, Ψυχαναλυτής
Γιάννης Ζέρβας Ψυχίατρος, Ποιητής
Νίκος Καλφάκης Αναπληρωτής Καθηγητής Νευρολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών
Άννα Κανδαράκη Κλινική Ψυχολόγος Πανεπιστήμιο Paris V Rene Descartes Παρίσι, Ιστορικός της Τέχνης ΕΚΠΑ -Ecole du Louvre Παρίσι
Γιώργος Κουμανίδης Εικαστικός (Diploma Supplement, AdBK, München - M.F.A, Bauhaus Uni, Weimar)
Τέση Λαζαράτου Ψυχοθεραπεύτρια
Διονύσης Λιάρος Ψυχίατρος
Αντώνης Λιοδάκης Ψυχίατρος-Ψυχοδραματιστής, Διευθυντής Κέντρου Ψυχικής Υγείας Ρεθύμνου 
Κατερίνα Μάτσα π. Διευθύντρια-Ιατρός, Επιστημονική Υπεύθυνος της Ομάδας Απεξάρτησης 18 Άνω
Σάββας Μιχαήλ Συγγραφέας
Κωνσταντίνος Μωραΐτης Αρχιτέκτονας Μηχανικός, Καθηγητής της Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Ε.Μ.Π.
Karen Niemczyk Adjunct Professor, Graduate Faculty, University of North Carolina at Greensboro 
Γεράσιμος Α. Ρηγάτος Ιατρός, Συγγραφέας
Πέπη Ρηγοπούλου Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Αθηνών, Τμήμα Επικοινωνίας και Μ.Μ.Ε.
Στέφανος Ροζάνης Καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου
Νίκος Σιδέρης Ψυχίατρος, Ψυχαναλυτής, Συγγραφέας
Βλάσης Σκολίδης Ψυχίατρος, Ψυχαναλυτής, Μέλος της Νέας Λακανικής Σχολής 
Φωτεινή Τσαλίκογλου Συγγραφέας, Καθηγήτρια Ψυχολογίας Παντείου Πανεπιστημίου

Παρουσίαση των περιλήψεων των εισηγήσεων στο τέλος του προγράμματος 


Ώρες Εισηγήσεων 

Παρασκευή 17 Οκτωβρίου
17:30 Διονύσης Λιάρος Ψυχίατρος, Η Οδύσσεια της Δημιουργικότητας
18:00 Άννα Κανδαράκη Κλινική Ψυχολόγος Πανεπιστήμιο Paris V Rene Descartes Παρίσι, Ιστορικός της Τέχνης ΕΚΠΑ -Ecole du Louvre Παρίσι, «Αν δεν μπορούσα να γράψω θα έκανα συνεχώς έρωτα.» Εν ζωή καλλιτέχνες, με ή χωρίς παθολογία, απαντούν στο πως βιώνουν τη δημιουργικότητα μέσα από τη σχέση τους με το "εγώ"  τους "άλλους" και το υπερφυσικό.
18:20 Νιζέττα Δ. Αναγνωστοπούλου M.A., ArtPsy.E.C.P.h, Ψυχολόγος-Εικαστική Ψυχοθεραπεύτρια, Πρόεδρος Κ.Τ.Ψ., Από την Τέχνη του Περιθωρίου στην Θεραπεία μέσω Τέχνης
18:40 Νίκος Καλφάκης Αναπληρωτής Καθηγητής Νευρολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών, Τέχνη και εγκέφαλος: μια αμφίδρομη σχέση
19:00 Αντώνης Λιοδάκης Ψυχίατρος-Ψυχοδραματιστής, Διευθυντής Κέντρου Ψυχικής Υγείας Ρεθύμνου, Οταν το θέατρο και η τρέλα ακροβατούν -Η συμβολή του θεάτρου, ανθρωπολογικού και σωματικού, στην υπόθεση της ψυχοθεραπείας– 
19:20 Γιάννης Ζέρβας Ψυχίατρος, Ποιητής, Πώς επιδρά η ψυχοπαθολογία στην καλλιτεχνική δημιουργία; Πώς επιδρά η καλλιτεχνική δημιουργία στην ψυχοπαθολογία;
19:40 Νίκος Σιδέρης Ψυχίατρος, Ψυχαναλυτής, Συγγραφέας, Μηχανισμοί της Τέχνης, μηχανισμοί της τρέλας
20:00 Κωνσταντίνος Μωραΐτης Αρχιτέκτονας Μηχανικός, Καθηγητής της Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Ε.Μ.Π., Τέχνη και Τρέλα: Περί του ‘υποκειμένου’ του έργου, με αφορμή την αρχιτεκτονική πρακτική ειδικότερα
20:20 Πέπη Ρηγοπούλου Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Αθηνών, Τμήμα Επικοινωνίας και Μ.Μ.Ε., «Ακούω φωνές. Βλέπω εικόνες»: Το μεταξύ τρέλας και τέχνης 
20:40 Σάββας Μιχαήλ Συγγραφέας, Το έργο της απουσίας 


Σάββατο 18 Οκτωβρίου 
17:30 Γιώργος Κουμανίδης Εικαστικός (Diploma Supplement, AdBK, München - M.F.A, Bauhaus Uni, Weimar), Η διαχείριση του καλλιτεχνικού προϊόντος ανθρώπων με ψυχιατρική εμπειρία. Κίνδυνος εμπορευματοποίησης, ενδεχόμενες πρακτικές διαχείρισης - Αναφορά στη περίπτωση του Miroslav Tichý και των αδελφών Christine και Irene Hohenbüchler
18:00 Γιώργος Βασιλάκος Ψυχίατρος, Ψυχοθεραπευτής, Βίοι παράλληλοι: μια υπαρξιακή-φαινομενολογική προσέγγιση εκδηλώσεων του σχιζοφρενικού φάσματος και της σύγχρονης τέχνης
18:20 Τέση Λαζαράτου Ψυχοθεραπεύτρια, Τέχνη και Τεχνική του Δωρεάν: η θεραπευτική απάντηση στην Τρέλα
18:40 Γεράσιμος Α. Ρηγάτος Ιατρός, Συγγραφέας, Το βιβλίο «Βαδίζοντας προς την τρέλα»
19:00 Βλάσης Σκολίδης Ψυχίατρος, Ψυχαναλυτής, Μέλος της Νέας Λακανικής Σχολής, Πώς απολαμβάνεται  το έργο τέχνης;
19:20 Karen Niemczyk Adjunct Professor, Graduate Faculty, University of North Carolina at Greensboro, Changing Perspectives: An Artist’s View of Manic Depression’s interpolation into the creative process
19:40 Στέφανος Ροζάνης Καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου, Η φαντασιακή διάσταση της τέχνης και της τρέλας
20:00 Κώστας Γεμενετζής Ψυχίατρος, Ψυχαναλυτής, Περί άνεκρων και θνητών
20:20 Κατερίνα Μάτσα π. Διευθύντρια-Ιατρός, Επιστημονική Υπεύθυνος της Ομάδας Απεξάρτησης 18 Άνω, Τέχνη των Τρελών(Art brut) και Τέχνη Θεραπεία (Art Thérapie)- Συγκλίσεις και αποκλίσεις
20:40 Δημήτρις Βεργέτης Ψυχαναλυτής, Διευθυντής περιοδικού αληthεια, Μέλος της Παγκόσμιας Ψυχαναλυτικής Εταιρείας, Λακάν και Φουκώ: Η τρέλλα ως συνοδοιπόρος αλήθεια της σύγχρονης λογοτεχνίας
21:00 Φωτεινή Τσαλίκογλου Συγγραφέας, Καθηγήτρια Ψυχολογίας Παντείου Πανεπιστημίου, Tέχνη και Τρέλα: Αντίδοτο στο Θάνατο. H μήπως όχι;






ΘΕΑΤΡΙΚΗ PERFORMANCE
"Οι κοιμισμένοι ζουν σε διαφορετικούς κόσμους και ξυπνούν στον ίδιο"

Παρασκευή 17 Οκτωβρίου, Μεσάνυχτα
"Metapolis" Αιόλου 48-50 και Κολοκοτρώνη, Μοναστηράκι
  
Σκηνοθεσία
Αλεξάνδρα Παπαγεωργίου Σκηνοθέτης-Συγγραφέας, Ψυχοθεραπεύτρια

Ολονύχτια παράσταση με τους θεατές να έρχονται με τα sleeping bags τους. Κοιμούνται ξυπνούν και παρακολουθούν ένα διαπροσωπικό χώρο ονείρων, όπου  με την μορφή αριστερόστροφης σπείρας,  ξετυλίγεται η ιστορία ενός χρόνου θεραπείας και η σχέση με τον αναλυτή, ενώ υπερίπταται ο ακατανόητος τρόμος  ενός socius- το σώμα χωρίς όργανα- με την μορφή της μητέρας. Οι μητέρες, σαν αφηρημένες μηχανές εισαγωγής στη γλώσσα, συνδεδεμένες με την μεταφυσική της μονάδας και τις ηγεμονικές σχέσεις, δημιουργούν τρόμο επειδή είναι παντού και πουθενά.

 Ένας πρωτεινικός εαυτός  που συνέχεια αλλάζει σχήμα και μορφή, έχει επινοηθεί σαν αμυντικός μηχανισμός, από ένα σκηνοθέτη δικτάτορα που συνεργάζεται με την Μαφία, εγκαθιδρύοντας μια σειρά από καταφύγια ψυχικής απόσυρσης, πρωτόγονα βασίλεια όπως του Κούρτς στο Αποκάλυψη τώρα. Ο αναλυτής σε ένα παράξενο παλινδρομικό ταξίδι, θα πρέπει να εισχωρήσει στα βασίλεια του Τρόμου, παρακολουθώντας κάτι που μοιάζει με αποδιοργάνωση, το ψυχωτικό άγχος- fragmentation ενός εαυτού που βιώνεται  σαν ηθοποιός και fun μαζί και αποτελεί την συνθήκη του υποκειμένου στις νέο φιλελεύθερες κοινωνίες της μη σύμπτωσης...




WORKSHOP ΜΑΣΚΑΣ
"Μάσκα και Ψυχοθεραπεία"

Σάββατο 18 και Κυριακή 19 Οκτωβρίου, 10:00-14:00
Πολιτιστικό Κέντρο "Μελίνα", Ηρακλειδών 66, Κεραμεικός/Θησείο

Συντονιστής
Γιώργος Αστρινάκης Ψυχίατρος, Ψυχοθεραπευτής
Διευθυντής Δρομοκαΐτειου Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής


Πρόθεση συμμετοχής με αποστολή σύντομου βιογραφικού
e-mail: allos.empe@gmail.com
Θα τηρηθεί αυστηρή σειρά προτεραιότητας


                                       «Ο ΔΡΟΜΟΣ ΤΗΣ ΜΑΣΚΑΣ»*

«Ο δρόμος της Μάσκας» είναι μία θεραπευτική – εκπαιδευτική μεθοδολογία που στηρίζεται στην προσωπική βιωματική εμπειρία, σαν προυπόθεση για μια θεωρητική προσέγγιση της επικοινωνίας, της εμψύχωσης των ομάδων και της ψυχοθεραπείας.

Μέσω της «Μάσκας» που χρησιμοποιείται σαν μεταβατικό ή ενδιάμεσο αν θέλετε αντικείμενο, δίνεται η δυνατότητα στον καθένα να διατυπώσει τις σκέψεις  του, τις φαντασίες του, τα συναισθήματα του, αποτυπώνοντας τα σε ένα απτό και πραγματικό δημιούργημα που δεν είναι τίποτα άλλο από την ίδια τη Μάσκα.

Η Μάσκα που έχει χρησιμοποιηθεί στο θέατρο, σε τελετές, γιορτές, στη διασκέδαση κλπ. εδώ μας μας δίνει τη δυνατότητα να συνοψίσουμε με μιάς και εμάς και τους άλλους σαν πρόσωπα πλέον με πλήρη αισθητηριακή, σωματική και ψυχική συμμετοχή.

Η διαδικασία κατασκευής της, απέχει μακράν των αισθητικών προτύπων και καλλιτεχνικών απαιτήσεων.

Εδώ το «καλό καγαθό», τελικά το ωραίο, είναι το αυθεντικό. Δηλαδή αυτό που πηγάζει από εμάς τους ίδιους και υλοποιείται σε ένα χώρο ελευθερίας, αποδοχής του άλλου και εμπιστοσύνης.

Οι ιδιαίτερες συνθήκες που δημιουργούνται τόσο πρακτικά όσο και μεθοδολογικά διευκολύνουν την πραγμάτωση του έργου από τον ίδιο τον συμμετέχοντα. Όχι «να κάνουμε κάτι γι αυτόν» ούτε «ο ίδιος για τον εαυτό του», απλά να δοθεί ο χώρος και τα μέσα για να εκφρασθεί. Οι συνθήκες αυτές οδηγούν κατά τον Rogers στην βιωματική  αντίληψη της αμεσότητας της εμπειρίας. Και αυτή η αμεσότητα βιώνεται ολοκληρωτικά από το άτομο, δηλαδή από το σύνολο της ψυχοβιολογικής υπόστασης.

Η παρουσίαση της Μάσκας ως προσωπικό αντικείμενο γίνεται πλέον από τους συμμετέχοντες με την μεθοδολογία της «Μη κατευθυντικής παρεμβατικότητας» (M. Lobrot). Ο καθένας συνδέει το δημιούργημα του με την βιωματική εμπειρία των δύο ημερών και κατ’ επέκταση με τον εαυτό του.

Ο Λόγος διευκολύνεται με τη Ροτζεριανή διαδικασία της επαναδιατύπωσης, του περιεχομένου και του συναισθήματος.

Οι μέθοδοι της «φαντασίας» επίσης είναι πιθανές στο βαθμό που διευκολύνει το άτομο στην εμβάθυνση.

Τα παραπάνω αποτελούν την «παρεμβατικότητα» του συντονιστή που σκοπό έχει να συνοδεύσει και όχι να οδηγήσει, να προτείνει και όχι να κατευθύνει, να δημιουργήσει τις δυνατότητες και πιθανότητες έκφρασης των συμμετεχόντων.

Μετά απ’ όλα τα παραπάνω – αν έχουμε την τύχη να συμβούν- μπορούμε να περάσουμε στην θεωρητικοποίηση της εμπειρίας. Δηλαδή να στοχαστούμε για τα πεπραγμένα. Γι΄αυτά που ήδη έχουν γίνει. Πηγαίνοντας από τη γη στον ουρανό και όχι το αντίστροφο.

Και θα έχουμε αυτή την τύχη αν προσέλθουμε στο Σεμινάριο όπως λέει και ο ποιητής Μιχάλης Κατσαρός:
                                                 «…εν πλήρει συγχύσει αθώοι…»

Χωρίς προκατασκευασμένα σχήματα, χωρίς αιτιάσεις, αλλά με τεράστια αποθέματα του εαυτού μας που δεν είναι τίποτα άλλο από την ίδια τη ζωή.



Βιβλιογραφία
-Rogers Carl: On Becoming a Person: A Therapist’s view of Psychotherapy.
Constable Company Ltd 1990, London.
-Rogers Carl: Ομάδες Συνάντησης, Αθήνα 1991, εκδόσεις Δίοδος
-Lombrot Michel: L’ animation non atrective des groups, Paris, Payot, 1973.
-Γ. Αστρινάκης: Συνομιλώντας με τον Michel  Lobrot. Τετράδια Ψυχιατρικής, Νο 42, 1993.
-Claude Levi-Strauss: Ο Δρόμος της Μάσκας. Εκδόσεις Χατζηνικολή, Αθήνα.

*Ο  τίτλος έχει δανεισθεί από το βιβλίο του C.L. Strauss «Ο δρόμος της Μάσκας» 




ΔΡΑΣΗ ΑΝΟΙΧΤΟΥ ΧΩΡΟΥ
Κυριακή 19 Οκτωβρίου, 20:00
Απαγγελία ποιημάτων στο Μετρό από Σύνταγμα έως Κεραμεικό
Ποίηση σε ένα μη ποιητικό περιβάλλον, μια κραυγή για τον σεβασμό της Ετερότητας, της άλλης πλευράς του εαυτού μας. Ποιητές σε μια Performance απαγγελίας ποιημάτων στην διαδρομή Σύνταγμα-Κεραμεικός.

Οργάνωση-Επιμέλεια
Χρυσούλα Αγκυρανοπούλου, Πόλυ Μαμακάκη, Λιλή Ντίνα



  
ΕΚΘΕΣΗ-WORKSHOP ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ
Είκοσι δύο Φωτογράφοι αποδίδουν σε ορατή πραγματικότητα τις φαντασιώσεις που έχουμε για την Τρέλα

Εγκαίνια: Δευτέρα 20 Οκτωβρίου, 19:30
Διάρκεια: 20 Οκτωβρίου έως 1 Νοεμβρίου
"Ηώς Χώρος Τέχνης", Χέυδεν 38α, Βικτώρια
Τρίτη έως Παρασκευή 12:00-20:00, Σάββατο 11:00-15:00

Οργάνωση-Επιμέλεια
Στέφανος Πάσχος Καθηγητής Φωτογραφίας-Φωτογράφος 

Συμμετέχουν
Mar Esteve Climent, Μαρία Γουδή, Κατερίνα Διγώνη, Μάνος Καλαφατέλης, Νίκος Καπράλος, Αριστοτέλης Καραβάς, Αθηνά Καστρίτση, Ελπίδα Κοντογιάννη, Ηλίας Κουνενής, Ηλίας Λόης, Κασσάνδρα Ηλιάνα Μπαζοπούλου, Δημοσθένης Μπίτρας, Δήμητρα Παπαγεωργίου, Θεόδωρος Παπαδάκης, Όλγα Παπασωτηρίου, Ανδρέας Πλιάτσικας, Γιώργος Σκουλούδης, Τζωρτζίνα Στάικου, Δημήτρης Τζώρτζης, Κωνσταντίνος Τούντας, Μαργαρίτα Τσέκενη, Κατερίνα Χατζηδημητρίου 




WORKSHOP ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ
Παρασκευή 13 και Σάββατο 14 Ιουνίου, 18:00-21:00
Booze Cooperativa, Κολοκοτρώνη 57, Μοναστηράκι 


 

Επιμέλεια-Εποπτεία
Στέφανος Πάσχος Καθηγητής Φωτογραφίας-Φωτογράφος

Υποβολή αιτήσεων για το Workshop έως 7 Ιουνίου, 22:00 στο e-mail  allos.empe@gmail.com
Για την συμμετοχή στο Workshop παρακαλείστε να στείλετε σύντομο βιογραφικό και δείγμα της δουλειάς σας.
Θα τηρηθεί αυστηρή σειρά προτεραιότητας 




ΕΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ - ΑΣΚΤ
Πέμπτη 23 Οκτωβρίου, 17:45
Πολιτιστικό Κέντρο "Μελίνα", Ηρακλειδών 66, Κεραμεικός/Θησείο




Επιμέλεια
Αιμιλία Μπουρίτη Χορογράφος και Εικαστικός
Διδάσκουσα στο "Τμήμα Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης", Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
Συνεργάτης της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών

Οργάνωση
Αιμιλία Μπουρίτη, Δήμητρα Τσιαούσκογλου 

Με την υποστήριξη του Γ’ Εργαστηρίου Ζωγραφικής της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών


OUtOfMINd, Karen Niemczyk
Η Αμερικανίδα καλλιτέχνις Karen Niemczyk θα παρουσιάσει μια διαδραστική περφόρμανς του έργου OUtOfMINd, το οποίο "διαβάζοντας το μυαλό", "μεταφράζει" ή ερμηνεύει, τα εγκεφαλικά κύματα, μετατρέποντάς τα σε οπτική προβολή μεγάλων διαστάσεων – ένα δημόσιο πορτραίτο του απολύτως ιδιωτικού, μια πρόκληση στην εννοια της "διαφάνειας".


Karen Niemczyk


Εικαστικές δράσεις Φοιτητών και Αποφοίτων Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών 
Μία ομάδα νέων καλλιτεχνών ακολουθώντας τη διαδικασία της performance αναρωτιούνται για τη σχέση της τέχνης με την τρέλα.
Τα σώματα αναμοχλεύονται με ερωτήματα και με εικαστικά υλικά, ο ψυχισμός και το σώμα φτιάχνουν γέφυρες επικοινωνίας μεταξύ τους ενώ παράλληλα οικοδομούν μία προσωπική "πραγματικότητα".


Συμμετέχουν
Αντώνης Αντωνίου, Κώστας Βούλγαρης, Νίκη Ζαχαρή, Εύη Δαμιανάκη, Άντρη Λαζάρου, Σοφία Μπόμπολη, Νότα Πατεριμού, Θοδωρής Τράμπας




ΒΡΑΔΙΑ ΠΟΙΗΣΗΣ
Παρασκευή 24 Οκτωβρίου, 20:00
Πολιτιστικό Κέντρο "Μελίνα", Ηρακλειδών 66, Κεραμεικός/Θησείο 

Από τους πιο σημαντικούς ποιητές μας η ανάγνωση ποιημάτων τους για την τρέλα, την ψυχική οδύνη, την απώλεια. Ο λόγος συναντά την τρέλα και μετασχηματίζεται σε Ποίηση.

Οργάνωση-Επιμέλεια
Λιλή Ντίνα  

Διαβάζουν ποιήματά τους οι ποιητές 
Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ
Γιώργος Βέλτσος
Χάρης Βλαβιανός
Γιώργος Δουατζής
Γιάννης Ζέρβας
Ιουλίτα Ηλιοπούλου
Κώστας Λιννός
Γιώργος Μαρκόπουλος
Ανθή Μαρωνίτη
Μανώλης Πρατικάκης
Θανάσης Χατζόπουλος
Δήμητρα Χριστοδούλου
Άγγελος Αντωνόπουλος (διαβάζει ποιήματα του G.M.) 

Παρουσίαση των ποιημάτων στο τέλος του προγράμματος 




ΜΟΥΣΙΚΗ ΒΡΑΔΙΑ
Παρασκευή 24 Οκτωβρίου, 20:45
Πολιτιστικό Κέντρο "Μελίνα", Ηρακλειδών 66, Κεραμεικός/Θησείο

Οργάνωση-Επιμέλεια
Χρυσούλα Αγκυρανοπούλου
Σύντομη εισαγωγή για την Τρέλα και τις έννοιες της Folia στη μουσική του Μπαρόκ βασισμένη στο βιβλίο του Φαίδωνα Πατρικαλάκι "Θεράπευαν με την Μουσική"

Πιάνο: Χρυσούλα Αγκυρανοπούλου
D. Scarlatti, Sonata L 118
J. Haydn, Andante con Variazioni in f minor

Κλασική κιθάρα: Άγγελος Αγκυρανόπουλος
J. Morel, Danza in E minor
E. Granados, Danza No 5
I. Albeniz, Rumores de la Caleta (Malagueña) 




ΗΜΕΡΙΔΑ VISUAL ARTS "ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ"
Σάββατο 25 Οκτωβρίου, 18:00-20:00
Πολιτιστικό Κέντρο "Μελίνα", Ηρακλειδών 66, Κεραμεικός/Θησείο 

Ημερίδα από Θεωρητικούς της Εικόνας για τον μετασχηματισμό των ψυχικών μορφωμάτων σε εικόνα είτε της εξωτερικής πραγματικότητας –ζωγραφική, φωτογραφία,…- είτε της εσωτερικής –όνειρο, φαντασίωση, μνήμη,…

Οργάνωση-Επιμέλεια
Ηώ Πάσχου Φωτογράφος - Διδάσκουσα Τμήμα Φωτογραφίας ΤΕΙ Αθηνών

Συμμετέχουν
Απόστολος Αποστόλου Διδάκτωρ Φιλοσοφίας, Πανεπιστήμιο Πάντοβα
Αλέξανδρος Βαμβούκος Ηθοποιός - Θεατρολόγος
Γιώργος Δρίβας Εικαστικός Σκηνοθέτης
Δημήτρης Μαστοράκος Σημειολόγος
Eιρήνη Ολυμπίου Εικαστικός 
Ηώ Πάσχου Φωτογράφος - Διδάσκουσα Τμήμα Φωτογραφίας ΤΕΙ Αθηνών

Παρουσίαση των περιλήψεων των εισηγήσεων στο τέλος του προγράμματος 


Ώρες Εισηγήσεων
18:00 Ειρήνη Ολυμπίου, 18:20 Απόστολος Αποστόλου, 18:40 Δημήτρης Μαστοράκος, 19:00 Αλέξανδρος Βαμβούκος, 19:20 Γιώργος Δρίβας, 19:40 Ηώ Πάσχου




ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΑΝΑΛΟΓΙΟ
"Αρτώ-Βαν Γκογκ"

Σάββατο 25 Οκτωβρίου, 21:00
Πολιτιστικό Κέντρο "Μελίνα", Ηρακλειδών 66, Κεραμεικός/Θησείο

Κείμενο-σκηνοθετική επιμέλεια 
Ιόλη Ανδρεάδη

Ερμηνεύει ο Ιωάννης Παπαζήσης

Ένας διάλογος μεταξύ Αρτώ και Βαν Γκογκ, με αφορμή το κείμενο του Αρτώ για τον Βαν Γκογκ "Ο αυτόχειρας της κοινωνίας" και την πρόσφατη έκθεση στο Musee d'Orsay στο Παρίσι




ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ
Παρασκευή 31 Οκτωβρίου, 17:00
Κινηματογράφος Τριανόν, Κοδριγκτώνος 21 και Πατησίων, Βικτώρια

Είσοδος ελεύθερη
Θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας

Η ματιά του Κινηματογράφου και η απόδοση της Ψυχοπαθολογίας μέσα από τα έργα μεγάλων δημιουργών.
Μετά την προβολή κάθε ταινίας το κοινό μπορεί να εκφράσει τις απόψεις του και να αναπτυχτεί ένας ουσιαστικός διάλογος για το σημαντικό ζήτημα της «Τέχνης και της Τρέλας».


Οργάνωση-Επιμέλεια
Ετιέν Νικόλαος Θεοτόκης Σκηνοθέτης


Κινηματογράφος και Τρέλα 

Το κινηματογραφικό αφιέρωμα «Τέχνη και Τρέλα» είναι μια μοναδική ευκαιρία να εξετάσουμε μέσα από την τέχνη του κινηματογράφου τα σημαντικά ζητήματα της ύπαρξης, της υγείας, της ζωής και του θανάτου. Της αλυσίδας δηλαδή που διέπει  την  ζωή του ανθρώπου στη γη. Ο Bergman έλεγε: «Καμιά  μορφή τέχνης δεν πάει τόσο πέραν της κανονικής συνειδητότητας, τόσο κατ’ ευθείαν στις συγκινήσεις μας, τόσο βαθειά στο θαμποχάραμα της ψυχής, όσο ο κινηματογράφος». (Ingmar Bergman. Themagic Lantern).

Ο κινηματογράφος, ως μορφή τέχνης αλλά και μέσο ψυχαγωγίας, μας δίνει τη δική του «καλλιτεχνική» αποτύπωση της πραγματικότητας της «τρέλας». Αυτή κατέχειπ ερίοπτη θέση στην κινηματογραφική θεματολογία. Αν κρίνει κανείς από τον αριθμό των ταινιών που την απεικονίζουν, θα μπορούσε να πει ότι η 7η Τέχνη σίγουρα γοητεύεται από τον κόσμο της Ψυχιατρικής. Η «τρέλα», με το μυστήριο που την περιβάλλει, αποδεικνύεται «δελεαστική επιλογή» για τους κινηματογραφιστές και τις ανάγκες της σεναριακής πλοκής, αλλά και για τη συγκινησιακή διέγερση του θεατή, ειδικά με τις παραπομπές στο «σκοτεινό» πρόσωπό της, αλλά και τις πιο «αισιόδοξες» προσεγγίσεις, επιδιώκοντας το γέλιο ή τη συγκίνηση,τα οποία συνθέτουν ενίοτε μια «παραπλανητική εικόνα». Η κινηματογραφική ματιά είτε «στιγματιστικά» είτε όχι, σχεδόν πάντα την παρουσιάζει αποσπασματικά. Τα κινηματογραφικά στερεότυπα συνεισφέρουν στη σύγχυση και στις παρανοήσεις γύρω από την «τρέλα»  αποδίδοντας σε αυτή τα χαρακτηριστικά που «έλκουν» τον θεατή.

Ο χώρος του κινηματογράφου διαδραματίζει αναμφίβολα έναν καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία του πολιτισμού και διαθέτει τη δύναμη να διαμορφώνει αντιλήψεις, στάσεις και συμπεριφορές συμμετέχοντας έτσι στην εμπέδωση των στερεοτύπων και του στίγματος. Κατά συνέπεια, ο κινηματογράφος δεν είναι άμοιρος ευθυνών για την εικόνα που δεκαετίες έως τώρα, προέβαλε, ταυτίζοντας τον ψυχικά ασθενή με τον ανισόρροπο, τον εγκληματία, και ούτω καθεξής. Η ψυχική ασθένεια, κατέστη «μόνιμο θύμα» στο βωμό της κινηματογραφικής βιομηχανίας και της επιτυχίας που αυτή συνεπάγεται, αναπαρίσταται κινηματογραφικά με τρόπο που συνδράμει στην αρνητική κοινωνική αντίδραση, στη δημιουργία μυθολογίας γύρω από τη φύση και τις συνέπειές της και στην εδραίωση του στίγματος της «τρέλας».

Υπάρχει μια μονόδρομη σχέση των δημιουργών του κινηματογράφου προς την «τρέλα» με την έννοια ότι ο  δημιουργός μπορεί να οδηγηθεί ο ίδιος στην «τρέλα». Ο δημιουργός χαρακτηρίζεται από μια αυξημένη ευαισθησία, που του επιτρέπει να υπερβαίνει συνεχώς την πραγματικότητα και να την μεταπλάθει με  ένα ιδιαίτερο προσωπικό τρόπο. Είναι συνεχώς αντιμέτωπος με το ενδεχόμενο να υποστεί ανατροπή της ισορροπίας του ή της ισορροπίας της ταινίας του (πράγμα που εξαρτάται σημαντικά από το απόθεμα των ψυχικών αντι-στηριγμάτων που διαθέτει). Με άλλα λόγια, η «τρέλα» μπορεί να ενδυναμώσει ή να ανακόψει τη δημιουργικότητα του δημιουργού, αλλά κανένας δεν μπορεί να προβλέψει ποιο από τα δυο θα συμβεί. Αυτό φαίνεται στο τελικό αποτέλεσμα της ταινίας.

Τελευταία ακούγεται από πολλές πλευρές πως ο πολιτισμός όχι μόνο δεν πρέπει να είναι δευτερεύουσα έγνοια σε τούτη την αντίξοη περίοδο της οικονομικής και δομικής κρίσης που μας μαστίζει, αλλά αντίθετα μπορεί και πρέπει να γίνει ένα αντίδοτο στα τοξικά της αποτελέσματα. Ιδίως μάλιστα, όταν αρχίζουν πλέον να κάνουν την εμφάνισή τους και νέες μορφές ψυχικής οδύνης που βλέπουμε σε ανθρώπους εκτεθειμένους σε ποικίλες συνθήκες εργασιακής αβεβαιότητας και ανασφάλειας. Ναι, ο πολιτισμός και ο κινηματογράφος μπορεί να δράσει και θεραπευτικά… Όχι γιατί τάχα με την τέχνη του «ξεφεύγουμε» από την πραγματικότητα, αλλά γιατί η τέχνη του μας δίνει τη δυνατότητα να δούμε την πραγματικότητα διαφορετικά κι ίσως έτσι σταθούμε απέναντί του κριτικά, αντί να του παραδοθούμε μοιρολατρικά.

Οι συζητήσεις που θα ακολουθούν μετά την προβολή κάθε ταινίας με την συμβολή των επιστημόνων και των παρισταμένων καλλιτεχνών, θα επιτρέψει στο κοινό να εκφράσει τις απόψεις του και να αναπτυχτεί ένας ουσιαστικός διάλογος για το σημαντικό ζήτημα της «Τέχνης και της Τρέλας».


Προβολή Ταινιών 
17:00 «Η αποστροφή» Roman Polanski
19:00 «Ο Κυνόδοντας» Γιώργος Λάνθιμος
20:45 lilith «Παράξενο Ρομάντζο» Robert Rossen
22:45 «Miss Violence» Αλέξανδρος Αβρανάς
00:15 «Family Life» Ken Loach (Η ταινία θα προβληθεί χωρίς Ελληνικούς υποτίτλους)






ΠΟΙΗΜΑΤΑ


Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ 
'ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΜΑΣ ΤΑ ΦΙΔΙΑ'
(από την ποιητική συλλογή "Η ανορεξία της ύπαρξης")

Ίσως τα φίδια που μας ζώνουν
να’ ναι πλάσματα καλά
χρήσιμα
αφού ελευθερώνουν τις υποψίες μας
γύρω από τις ψεύτικες υποσχέσεις.
Και όπως ελίσσονται
μας διδάσκουν ότι καμιά πραγματικότητα
δεν είναι πιο πολύτιμη, πιο αληθινή
απ’ τη ανάσα της στιγμής.

Τι σου υποσχέθηκαν οι άνθρωποι;
Γλυκιά ζωή;
Μα θέλει μεγάλη φαντασία.

Τι σου υποσχέθηκαν οι Άγιοι;
Αιώνια ζωή;
Μα θέλει μεγάλη αντοχή.



Γιώργος Βέλτσος
(από τη συλλογή "Ανάποδα οδεύει ο δολοφόνος")

Γίνομαι όλο και πιο ελαφρύς
Μαθαίνω πρακτικά ανατομία
Πώς στη λεκάνη μου βιδώνει ο μηρός;
Πώς στέκομαι στην άκρια του απείρου
με ανοιχτούς βραχίονες, σε στάση αναμονής
δίχως κανέναν πλέον ενδοιασμό για να πετάξω;
(Ο πτητικός μηχανισμός του Λεονάρντο. Ο σκελετός που ανοίγεται. Κρεμασμένος σε φτερωτούς βροντόσαυρούς ενός μουσείου ιστορίας φυσικής.)

Βαραίνω ωστόσο από προθέσεις άγνωστες
Μια υποχρέωση να παραστώ, εν ρήμασι
να συμπληρώσω στα λόγια το κενό
απ' όπου ήρθα κι όπου πορεύομαι
πειθόμενος απ' της ληκύθου το υπόλευκο
και του αμφορέα την εγχάρακτη φιγούρα
Ο μιμολόγος των νεκρών
......................................... 



Χάρης Βλαβιανός
(από τη συλλογή «Σονέτα της συμφοράς»)


Τα ερωτήματα πέφτουν βροχή στο πασχαλινό τραπέζι:
-Τον Καραϊσκο εντέλει ποιος τον σκότωσε;-Ο φαύλος Μαυροκορδάτος
ή ένας Τούρκος που του γυάλισαν τα οπίσθια του λεβέντη;
Ο Χώθορν πάντως λέει ότι τα έργα τού βάρδου τα έγραψε ο Μπέηκον.
-Στον Ερρίκο Ε΄ υπάρχει και σχετική φράση γραμμένη σε κώδικα:
«Ο Σέσιλ είπε ότι ο Σαίξπηρ δεν έγραψε ούτε μια λέξη από τις τραγωδίες»
Ναι, αλλά ο Φρόυντ, με βάση το βιβλίο του Λούνι,
Υποστηρίζει ότι τα έργα τα συνέθεσε ο κόμης της Οξφόρδης.
-Ναι, αλλά Λούνυ στ’ αγγλικά σημαίνει «τρελλός»!,
επομένως τι θα΄ λεγε ο γιατρός;
-Το θέμα θεωρείται πλέον λήξαν: τα έργα τα έγραψε ο Μάρλοου.
Ο θάνατός του ήταν σκηνοθετημένος. Διέφυγε στην Ιταλία με τον εραστή του.
-Και το δισκοπότηρο το πήρε η Μαγδαληνή ή ο Ιωσήφ ο από Αριμαθαίας;
-Αυτή η αηδία είναι μαγειρίτσα; Εσύ ούτε αυγό δεν μπορείς να τηγανήσεις…



Γιώργος Δουατζής
'Δεκανίκια'
Μνήμη Γιάννη Βαρβέρη


Μητέρα φέρε εκείνο το κηροπήγιο είπα κι άρχισα να γράφω με τα δάχτυλα στο σκοτάδι και τότε πήρε να μικραίνει ο ίσκιος της ώσπου χάθηκε στο φως διότι τι σκοτάδι θα ήταν αυτό χωρίς το φως έστω πυγολαμπίδας

κι άρχισαν να με κατακλύζουν λέξεις
με σκέπασαν ολόκληρο
αλλά αναπνέω βαθιά
γιατί πάντα με στήριζαν οι λέξεις

σαν εκείνα τα ποιήματα
που ήταν δεκανίκια
για να περάσω απέναντι
μα κάθε πέρασμα
είχε ένα ρέμα πιο βαθύ

Μη μου τα πάρετε φώναξα
βασιλιάδες ή πιερότοι
δεν με διασκεδάζετε
κι έδειξα το μηδενικό στην πλάτη μου

αυτοί θαρρούσαν ότι έπαιζα με τις λέξεις
δεν κατάλαβαν ότι τα δεκανίκια μου
ήταν τα τεράστια στέρεα γεφύρια
που με πήγαιναν πέρα κι από τους ουρανούς
προς… 



Γιάννης Ζέρβας 
'Λεπτομέρειες της δημιουργίας'
απόσπασμα

Θυμάμαι
Μόνο ένα χρώμα να χορεύει,
Μια μικρή αναλαμπή στο κέντρο
Ενός κόσμου που είχε μόνο κέντρο
Θυμάμαι μια γεύση, μεταλλικό άλας,
Έναν ήχο φωτιάς σε μακρινό δάσος
Που δεν φαινόταν πουθενά
Μια κίνηση νερού χωρίς το νερό
Ένα αντάριασμα σε κάθε μόριο του χώρου
Υποψιαζόμουν μια πνοή
Αλλά δεν υπήρχε άνεμος,
Υποψιαζόμουν μια κίνηση αλλά δεν έβλεπα
Γιατί ή όραση δεν ήταν
Ακοή, αφή καθόλου
Μάλλον ούτε κι εγώ,
Ίσως μονάχα ως δυνατότητα,
Yπό διαμόρφωση
Ενδότερος και ασύνδετος
Υπήρχε όμως υποψία
Και την ένιωθα

Άρα ήμουν.



Ιουλίτα Ηλιοπούλου
'LAΝTERNA  MAGICA'

Νυχτώνει
Αιφνίδια παίρνουν ο ένας του άλλου το πρόσωπο
Οι ερασταί ...
Κι ας περπατούν αλλού κοιτάζοντας –για μια στιγμή-το ίδιο φεγγάρι.

Οι θόρυβοι όλοι σταματούν, όπως πάνω στη κίνηση της
Και άναυδη, μιά γάτα στάθηκε να δει που πάει τόσος πολύς ,ο αέρας
Κι ύστερα -χωρίς να μάθει -σ’ αόρατο σχοινί επάνω πάλι προχωρεί.

Κάποιοι αλλάζουνε κιόλας  πλευρό
Άλλοι ζητούνε τα κλειδιά μπροστά στην πόρτα
Κι ένας αναχωρεί με πλοίο τις μικρές τις ώρες
Όμως δεν έχει θάλασσα και πάντοτε επιστρέφει
Από το πλαϊνό παράθυρο ξεφεύγει μια φωνή χωρίς να γίνει λέξη
Φουσκώνουν και ξεχύνονται βαριές κουρτίνες

Μια στάλα γάλα από τα χείλη  τού νεογέννητου κυλά
Στο δέρμα, στα σεντόνια, στ’ ανοιγμένα βιβλία ως βαθιά
Βαθιά μες στη καρδιά...

Παίρνει ξανά καθένας το δικό του το πρόσωπο κι έντρομο
Οι ερασταί.
Κρύβεται πίσω απ’ τα ψηλά κτίρια το φεγγάρι.
Μια σειρήνα βουΐζει.
Κανένας δεν ακούει. Τίποτα.



Κώστας Λιννός
'ΠΑΛΙΑ  ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ'

Δεν  ακούω  φωνές, βήματα
Χάθηκαν  όλα  κι  η  γαλήνη  συνεχίζεται·

Θα  μιλήσω  γι’ αταξινόμητα  ορυκτά

Έχω  σπάσει
Μοιάζω  με  καγκελόπορτα
Φυσάει, και  τεμάχια  πραγματικότητας
Σαν  εφημερίδες  πέφτουν  πάνω  μου
Εμποδίζονται  για  λίγο  απ’ τα κάγκελα
Και  μετά  περνάνε.

Τίποτα, ένας  πολτός  μόνο·
Η  ψυχική  γραμματική  δεν  σπουδάζεται

Σε  κάθε  τρέλα, λάμπει  η  απεραντοσύνη.



Γιώργος Μαρκόπουλος
'Άλκηστις'
(από τη συλλογή "Ποιήματα")

Άλκηστις κρυμμένο βαθιά ριζικό και Άλκηστις μοίρα δική μου
όπου την ευτυχία ξάφνου ένα πρωί
νομίζοντας ότι δεν άντεχα άλλο
ιδού το πρόσωπό σου στα χέρια μου
η βάρκα  που τη βρίσκεις στο μικρό λιμανάκι
δέκα μέρες χωρίς τον ψαρά μέσα
και το κορμί σου ιδού λατομείο κλειστό
όπου καθόμουν περιμένοντας στην άκρη ν' ακούσω την έκρηξη
μονάχος, Άλκηστις, ανέκραξα.

Στο βάθος μου έρχεσαι, εισχωρείς,
και τα λόγια μου όπως πέντε ορτύκια
μέσα απ' τα χαλάσματα πετούν τρομαγμένα

Τα χέρια μου πιάνεις
και αυτά σε προσμένουν, όπως η τροφός τα δυο παιδάκια
που τα πάει βόλτα μετά τον πυρετό, σε προσμένουν.

Στο βάθος μου έρχεσαι, εισχωρείς,
ή στο όνειρο κάποτε που σ' έχασα κι έγινε ξάφνου σκηνή
περιπλανώμενου, ο ύπνος μου, θιάσου
όπου ο αέρας έριξε το σκηνικό
κι έμεινε μονάχα η λάμπα θυέλλης, το σταμνί με το νερό
και το χέρι μετέωρο, με τα σχοινιά, που κινούσε τις μαριονέτες, Άλκηστις, κινούσε
..........................................



Ανθή Μαρωνίτη
'Η ΜΟΝΗ ΣΟΥ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑ'

Και που υπήρξες κάποτε
ποιος το θυμάται
Σε μαύρη αχλή βουλιάζουμε

Η μνήμη, τούτο το μυστήριο
ορχήστρα του περασμένου χρόνου
Αλλάζει ανεύθυνα τις εποχές
βάφει τοπία πρόσωπα
φουσκωμένα αισθήματα
-επινοώντας όσα δεν μπορεί να διακρίνει


Σταματάει κάποτε τη στιγμή
όλα παρόν, κι εσύ

αγάπησέ την έτσι λειψή και άστατη
Οι καταθέσεις της σε αρχεία σκονισμένα
η μόνη σου περιουσία



Μανώλης Πρατικάκης
'Εκδοχή Ι
(από τη συλλογή "Η παραλοϊσμένη")


...............................
Όμως κάποιο χέρι λες την έσπρωχνε. Κάποιο χέρι μεγάλο μαύρο και δυνατό και αόριστο λες ένα πλήθος θυμωμένων χεριών κι απελπισμένων την τραβούσε σα σκυλιά την έσερναν από παντού κουρέλια και βουβά γαυγίσματα η μηχανή του τραίνου οι τροχοί ολοένα γύριζε ο έλεγχος έτσι μουγκά παραβιασμένη σα μιά έξωση και περισσότερο μιά άμβλωση
εκεί
που στέκονταν ο μαύρος Μαιευτήρ ο μέγας σκοτεινός Σταθμάρχης έστεκε αμίλητος.
...............................



Θανάσης Χατζόπουλος
'ΣΤΗΝ ΑΥΛΗ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ' 
(ἀπό τήν ποιητική συλλογή "ΠΡΟΣΩΠΟ ΜΕ ΤΗ ΓΗ")

Σχολεῖο ἄδειο, μεσοῦντος τοῦ Ἰουλίου
Καὶ στὴν ἔρημη αὐλὴ
Μετρώντας τὶς πέτρες τοῦ μαντρότοιχου
Σὰν λιθοξόος τῶν λέξεων ἕνα τρελὸ παιδὶ
Ἀναμετράει τὴν ἀπουσία του
Τὴν μόνη ἔρημη χορδὴ ποὺ πάλλει ἀκόμα
Στὴν καρδιά του σὰν σὲ μαντολίνο
Τὴ μόνη ὕπαρξη ποὺ ξέρει
Νὰ τὸ φέρνει πίσω στὴ ζωή του
Λέξη τὴ λέξη ὅπως ὁ σφυγμὸς
Ποὺ κυνηγάει ὁλοένα στὴ φλέβα τὴ σκιά του
Καὶ ὅπως ἥλιος ὁδηγεῖ τὰ σωθικὰ

Ἡ ζέστη πάλλεται ἄδεια μέσα στὴν αὐλὴ
Κι ἕνα τρελὸ παιδὶ μαθαίνει τὸν ἥλιο
Ἀπὸ τὴν καρδιά του
Κλωτσάει κροκάλες στὸ προαύλιο
Κι ἀκούει: μακραίνουν
Οἱ σκύλοι τῶν σκιῶν πλησιάζοντας
Μὲ ὑλακὲς

Στὴν ἄδεια αὐλὴ μεσοῦντος τοῦ Ἰουλίου
Φρίττει τὸ καλοκαίρι κι ἀπ’ τὴν κάψα του
Σκάζουν σὰν προϊστορικὰ αὐγὰ οἱ κροκάλες
Ἕνα τρελὸ παιδὶ τὸ μῆκος καὶ τὸ πλάτος
Ἀναμετράει πάνω κάτω τρέχοντας

Κανεὶς στὴν ἐρημιὰ αὐτὴ
Καὶ ἡ ἀλήθεια τὸ πυρώνει, ἔρημο στὸ πάθος
Τὴν ἑπομένη, πέτρα θὰ ἔχει γίνει πάλι ἀπ’ τὴν ἀρχὴ

Τὴν ἐπαύριο ἕνας γέρος στέκει στοῦ σχολείου τὴν αὐλὴ
Στὸν ἥλιο πῶς γελάει κατάματα
Τὰ λίγα δόντια του δὲν ἔχουν τόπο
Γιὰ τὴ λάμψη τὸ καταμεσήμερο
Καὶ χάσκει μόνο ἄδειο στόμα σκοτεινὸ
Σὰν καταπίνει τὴ σιωπὴ τῶν λέξεων
Κεῖ πέρα βηματίζει μόνος
Στὸν ἑαυτὸ του μουρμουρίζοντας τραγούδια
Πέτρες πετώντας στὴ σιωπή, κατάρες 



Δήμητρα Χριστοδούλου
'Η ΑΝΤΟΧΗ ΤΗΣ ΠΑΝΔΩΡΑΣ'
(από το προς έκδοση βιβλίο ποίησης "Το Ελάχιστο Ψωμί Της Συνείδησης")

Γέλια σαν άτακτα κρίνα
Απ’ το θαμπό το τζάμι στα χαρτιά μου
Στάζουν μια μυρωδιά αναχώρησης
Που δεν καταφέρνω να δέσω.
Σκόρπια τ’ αφήνω στο μελάνι
Αυτών των αβέβαιων στίχων.

Ο κόσμος  χαμογελά μουδιασμένα
Μπροστά στο θέαμα της πληγής.
Φαντάζεται πως θα υπάρξει χρόνος
Ή δεν φαντάζεται τίποτε,
Αγάπησε τ’ άνθη του τάφου του.
Κι όλο κάτι απομένει γαμήλιο,
Κάποιο χάχανο, μια βροχή από ρύζι,
Μια γυναίκα σε χηρεία παμπάλαια
Που φρεσκάρει το νερό στο ανθοδοχείο.

Μ’ έναν καγχασμό σαν βηχάκι
Χτυπούν δώδεκα. Στολίσου, Μάη…
Από τα πρώτα δευτερόλεπτα της γύρης
Όλη η πόλη  κατάμονη.
........................................................ 



G.M.
(απαγγελία: Άγγελος Αντωνόπουλος
από "Το βλέμμα και το είναι στην ψύχωση" του Φώτη Καγγελάρη)

Θα σου πω ακόμα,
του Αντουάν τα χέρια γίνανε γυαλιά
μέσα στο λαιμό του ήσυχου πλήθους, άκου, κι η Ανν,
θα σου πω, έτρωγε σιωπηλά το κορμί της όλα τα βράδια,
στις 10 η ώρα, κάτω απ’ τους μεγάλους πολυέλαιους
καθώς αναπνέεις  χιλιάδες ματωμένοι φαλλοί
βγαίνουν απ’ το στόμα σου
βάναυσες παλάμες τσαλακώνουν ρόδινα αιδοία,
σύνολο 25 ηλεκτροσόκ

η θλίψη μια σφαγμένη πουτάνα,
η φυσιολογικότητα: λοιπόν χορεύουμε;
Ρώμη
Παρακμή
Αθήνα
και τέλος…
Ίσως κάποτε μιλήσουμε για όλα.
(Οι λέξεις σήμερα είναι ξυράφια)




ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΕΙΣΗΓΗΣΕΩΝ 
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ

Νιζέττα Δ. Αναγνωστοπούλου 
M.A., ArtPsy.E.C.P.h, Ψυχολόγος-Εικαστική Ψυχοθεραπεύτρια, Πρόεδρος Κ.Τ.Ψ.

Από την Τέχνη του Περιθωρίου στην Θεραπεία μέσω Τέχνης

Από την ψυχοπαθολογία της έκφρασης, “art brut” ή «τέχνη περιθωρίου», μέχρι την ψυχοθεραπεία μέσω τέχνης διαγράφεται μια εξελικτική πορεία της αλλαγής την οποία πραγματεύεται η παρουσίαση αυτή.
Η τέχνη στην θεραπεία έχει την ίδια αξία όπως η γλώσσα στην ψυχανάλυση. Το γνωστό “talking cure” ή απλά η θεραπευτική «κουβεντούλα» της ψυχανάλυσης μεταμορφώνεται σε “painting cure”, όχι μόνο για όσους γνωρίζουν πώς να ζωγραφίζουν αλλά βασικά και κυρίως για όλους αυτούς που δεν  γνωρίζουν τις τεχνικές της εικαστικής γλώσσας.
Σήμερα περισσότερο από ποτέ άλλοτε βιώνουμε ένα κόσμο ραγδαίων αλλαγών με το κυρίαρχο αίσθημα ότι πατάμε σε κινούμενη άμμο. Η μετακίνηση των λαών, η αμφισβήτηση των αξιών, η διάλυση του κοινωνικού ιστού μας πιέζουν όλο και περισσότερο. Που μπορεί λοιπόν να βασιστεί κάποιος αν όχι στην προσωπική του διαφοροποίηση; Και τι μπορεί να προσφέρει μεγαλύτερη σιγουριά από τη σιγουριά που προσφέρει η δημιουργική ικανότητα της προσαρμογής σε νέα δεδομένα. Γι αυτό σήμερα παρά ποτέ υπάρχει ανάγκη και ζήτηση για τις θεραπείες μέσω τέχνης. Γιατί η τέχνη είναι συνώνυμη με τη δημιουργικότητα. Γιατί είναι η τέχνη μπορεί να προσφέρει μια διαφορετική «γλώσσα».
Η γλώσσα της τέχνης εμπεριέχει αντιθέσεις και αντιφάσεις, προωθεί την συναισθηματική έκφραση και γεφυρώνει το χάσμα.  Κι αυτό γιατί η τέχνη βρίσκεται στις αντιφάσεις. Η τέχνη είναι ένα εκκρεμές που κινείται από την υποκειμενικότητα στην αντικειμενικότητα κι όπως λέει η Follet «σήμερα διανύουμε την εποχή της πόλωσης και των ακραίων φαινομένων, που μόνο ένα μαγικό ραβδί, σαν αυτό της τέχνης θα μπορούσε να μας  βοηθήσει να επιβιώσουμε».
 



Γιώργος Βασιλάκος
Ψυχίατρος, Ψυχοθεραπευτής

Βίοι παράλληλοι: μια υπαρξιακή-φαινομενολογική προσέγγιση εκδηλώσεων του σχιζοφρενικού φάσματος και της σύγχρονης τέχνης

Στην εισήγησή μας διερωτάται η λαϊκή, και εν πολλοίς αποδεκτή από την επιστημονική κοινότητα, τάση ταύτισης της λεγόμενης «τρέλας» και των εκδηλώσεων του σχιζοφρενικού φάσματος. Η έννοια και η εικόνα της «τρέλας», η καταγωγή των οποίων μπορεί να ανιχνευθεί σε ένα είδος «κατοχής» και «θείας μανίας», και που είναι συμβατή με την αναγεννησιακή «μελαγχολία» και τη ρομαντική αντίληψη για μέθεξη εαυτού και κόσμου, ψυχής και φύσης, δεν φαίνεται να συνάδει με κεντρικές εκ-φράσεις προσώπων του σχιζοφρενικoύ φάσματος, όπως και με κεντρικές εκ-φράσεις της σύγχρονης τέχνης. Η ποιότητα του ψυχωτικού άγχους, η αμηχανία, και η βωβότητα, ο προ-οπτικισμός, η εγκατάλειψη του σώματος και του κόσμου ως αυτονόητων θεμελίων της ύπαρξης κ.ο.κ. δεν έχουν τίποτα να κάνουν με τη χαρούμενη ή διεγερμένη, την πομπώδη ή απερίσκεπτη εικόνα του «τρελού», με την φλυαρία και την παιγνιώδη διάθεσή του, με την δήθεν εν-ότητα εαυτού και κόσμου, ψυχής και φύσης. Αν οι σωματικές εκ-φράσεις, η λεκτική και η συναισθηματική «παραγωγή», η λαχτάρα για προσέγγιση του άλλου κ.λπ. χαρακτηρίζουν το παιδί, τον μανιοκαταθλιπτικό ή τον «τρελό», δεν φαίνεται να χαρακτηρίζουν το σχιζοφρενικό ή σχιζοειδικό  πρόσωπο.
Χωρίς να θεωρούμε τη σύγχρονη τέχνη ομογενοποιημένο σύνολο (και χωρίς καν  να μπορούμε να διακρίνουμε τι είναι και τι δεν είναι σύγχρονη τέχνη), συζητάμε κάποιες κομβικές εκ-φράσεις της και προτείνουμε ότι αυτές είναι συμβατές πολύ περισσότερο με τη φαινομενολογική ψυχοπαθολογία των προσώπων του σχιζοφρενικού φάσματος παρά με τη γενική, και παραδοσιακή, αντίληψη του «τρελού» (…του χωριού). Η αποστασιοποίηση και η διανοητικοποίηση, η ενδοστρέφεια και η σχεδόν επιστημονική ανάλυση και παρουσίαση λεπτομερειών της ζωής του σώματος, του εαυτού και του κόσμου (οι οποίες, από το εμβαπτισμένο στην καθημερινότητα κοινό άνθρωπο ή από τον «τρελό», είναι απαρατήρητες), η ερμητικότητα και η επιπέδωση, οι οποίες χαρακτηρίζουν σύγχρονα έργα τέχνης, είναι παράλληλες με την σχιζοφρενική ύπαρξη στον κόσμο και δεν έχουν τίποτα κοινό με τα απερίσκεπτα παιδιά και τους άμυαλους «τρελούς», και με τα παλλόμενα σώματά τους. 



Δημήτρις Βεργέτης
Ψυχαναλυτής, Διευθυντής περιοδικού αληthεια, Μέλος της Παγκόσμιας Ψυχαναλυτικής Εταιρείας

Λακάν και Φουκώ: Η τρέλλα ως συνοδοιπόρος αλήθεια της σύγχρονης λογοτεχνίας

Σε ρήξη με τις ολιγονοϊκές ψυχαναλυτικές δοξασίες ο Λακάν προσθέτει μια εισαγωγική διαλυτική ρήτρα στο λογοκεντρικό συμβόλαιο της ψυχανάλυσης με την τέχνη. Το λογοτεχνικό έργο, ομοούσιο υπό το πρίσμα της τοπικής του με το εν γένει έργο τέχνης, δεν έχει καθεστώς συμπτώματος ή λογοκεντρικού σχηματισμού του ασυνειδήτου αλλά εξ-ίσταται ριζικά της Άλλης σκηνής. Αν είναι σαφές ότι στοιχειοθετείται μέσα από την ίντριγκα του γράμματος απομένει να απαντηθεί ένα πολύ πιο λεπτό ερώτημα: που χωροθετείται άραγε η τοπική του; Η απάντηση του Φουκώ είναι συναρπαστικά πρωτότυπη και αινιγματική: «το είναι της λογοτεχνίας, όπως παράγεται από τον Μαλλαρμέ και μετά φθάνοντας έως και μας, καταλαμβάνει την περιοχή όπου συντελείται από τον Φρόυντ κι έπειτα η εμπειρία της τρέλλας». Αξίζει να την αφουγκραστούμε με το πιο διάσημο και ευαίσθητο αυτί του 20ου αιώνα, εκείνο του Λακάν, πόσω μάλλον που σε αυτόν η μεταφουκαλδιανή καινοτομία της ηδυόγλωσσας (lalangue) απελευθερώνει το γράμμα  από την κηδεμονία του Οιδίποδα, θρυμματίζει με Τζοϋσική παρρησία την βαθμίδα του σημαινόμενου και αποπερατώνει την υφαίρεση του σημαίνοντος από τους δομικούς αλγόριθμους της γλώσσας, που συνέθεταν το περιοριστικό πλαίσιο αναφοράς του Φουκώ. 




Κώστας Γεμενετζής 
Ψυχίατρος, Ψυχαναλυτής 

Περί άνεκρων και θνητών 

Θα δοκιμάσω να προσεγγίσω το θέμα "Τέχνη και τρέλα" στην οπτική ενός φαινομένου που στην ψυχοπαθολογία είναι γνωστό ως "Διάσχιση" (Dissociation) και περιλαμβάνει την "αποπροποσωποποίηση" και την "αποπραγματοποίηση": Ο εαυτός ή/και τα πράγματα γίνονται ξένα, απόκοσμα: η ταυτότητά τους καταρρέει όπως ένα κτίσμα σε σεισμική δόνηση.
Κάποτε το κλείσιμο και η άμυνα απέναντι στην "διάσχιση" εμφανίζεται σε μια μορφή "τρέλας" -  σε βουβό, ανείπωτο βάσανο, αλλά και στην κατάθλιψη, στην σχιζοφρένεια, στις ψυχαναγκαστικές ιδέες και πράξεις.
Πιο σπάνια η "διάσχιση", το άνοιγμα του σχίσματός της, γίνεται χώρος φιλοξενίας. Τότε εαυτός ή/και πράγματα χάνονται στην ξένωσή τους, για να προβάλουν, σε ευτυχείς ώρες, κεκαθαρμένα, εμπλουτισμένα κατά την μηδενικότητα που τα διαπέρασε. Προβάλλουν, μεταξύ πολλών άλλων τρόπων, και ως έργα τεχνης. Αλλά και ως "ερμηνεία" σε μια θεραπευτική συνάντηση, η οποία, σ' αυτήν την οπτική, θα μπορούσε να συγγενεύει περισσότερο με την τέχνη παρά με μια επιστημονική της παράσταση.



Γιάννης Ζέρβας 
Ψυχίατρος, Ποιητής 

Πώς επιδρά η ψυχοπαθολογία στην καλλιτεχνική δημιουργία; Πώς επιδρά η καλλιτεχνική δημιουργία στην ψυχοπαθολογία; 

Στην εισήγησή μου θα ασχοληθώ με τα παρακάτω ερωτήματα
1.Χρειάζεται να έχει ψυχοπαθολογία ο καλλιτέχνης για να είναι καλλιτέχνης;
2.Τι είδους ψυχοπαθολογία ενισχύει ή υπονομεύει την καλλιτεχνική δημιουργία;
3.Υπηρετεί ίδιες ανάγκες η καλλιτεχνική δημιουργία στους καλλιτέχνες με και χωρίς σοβαρή ψυχοπαθολογία;
4.Πώς επηρεάζεται η ικανότητα για τεχνική από την ψυχοπαθολογία;
5.Έχει νόημα να κάνουμε τέτοιες ερωτήσεις; 
Από τη στιγμή που η φαντασία είναι η βάση τόσο της τέχνης όσο και η βάση της ψυχοπαθολογίας είναι αναμενόμενο να υπάρχει άφθονος κοινός τόπος ανάμεσα στα δυό. 
Η εισήγηση που θα ακολουθήσει  θα ασχοληθεί λιγότερο με το καινοτόμο και το ασύνηθες που χαρακτηρίζουν τον κοινό αυτό τόπο και περισσότερο με τα μη κοινά στοιχεία που διαφοροποιούν και την τέχνη, κατα τη γνώμη μου, περιλαμβάνουν τις προθέσεις, τον αυτοέλεγχο και την τεχνική.



Νίκος Καλφάκης 
Αναπληρωτής Καθηγητής Νευρολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών

Τέχνη και εγκέφαλος: μια αμφίδρομη σχέση

Ο τρόπος με τον οποίο ο εγκέφαλος αντιλαμβάνεται την καλλιτεχνική δημιουργία αποτελεί ένα ερώτημα που παραμένει επίκαιρο επί αιώνες. Το γεγονός ότι μόλις πρόσφατα δημιουργήθηκε ένας νέος κλάδος των νευροεπιστημών που ονομάστηκε νευροαισθητική αποτελεί προφανώς ένδειξη ότι το θέμα παραμένει ανοικτό. Από την άλλη πλευρά, ο εγκέφαλος, οι νοητικές διεργασίες και οι διαταραχές τους αποτελούν συχνά έμπνευση καλλιτεχνών κάθε είδους. Αυτή η παρουσίαση επιχειρεί να σκιαγραφήσει την κατά κάποιο τρόπο αμφίδρομη σχέση μεταξύ τέχνης και εγκεφάλου. 



Άννα Κανδαράκη 
Κλινική Ψυχολόγος Πανεπιστήμιο Paris V Rene Descartes Παρίσι, Ιστορικός της Τέχνης ΕΚΠΑ -Ecole du Louvre Παρίσι 

«Αν δεν μπορούσα να γράψω θα έκανα συνεχώς έρωτα.» Εν ζωή καλλιτέχνες, με ή χωρίς παθολογία, απαντούν στο πως βιώνουν τη δημιουργικότητα μέσα από τη σχέση τους με το "εγώ"  τους "άλλους" και το υπερφυσικό. 

Επιλέγεις ή επιλέγεσαι ως καλλιτέχνης; Τι ρόλο παίζει το περιβάλλον και πόσο υπάρχει κληρονομικότητα στην ανάπτυξη καλλιτεχνικής δημιουργικότητας;
Η καλλιτεχνική έκφραση είναι επιλογή διαφοροποίησης από τους άλλους ή μoναδικός τρόπος ύπαρξης και συνύπαρξης μαζί τους; Η τέχνη ως απελευθέρωση και καταφύγιο ή φυλακή και καταδίκη που κλείνει και απομονώνει το διαφορετικό; Βούλιαγμα ή ανάταση; Ναρκισσιστικό στοιχείο ή καταθλιπτικό; Αναζήτηση για έκθεση και αναγνώριση ή απλά ανάγκη για έκφραση και ύπαρξη; Πόσο τελικά το δημιούργημα του καλλιτέχνη, είναι μέσο για μια ισορροπία του πραγματικού με το υπερφυσικό; Της αντικειμενικής πραγματικότητας με την προσωπική, ή αποτελεί  νοσηρή ερμηνεία από τον δημιουργό της;
Εν ζωή καλλιτέχνες, με ή χωρίς διαγνωσμένη ψυχική νόσο, μέσα στα πλαίσια μιας εν εξελίξει μελέτης, απαντούν ανώνυμα στις σύνθετες αυτές ερωτήσεις. Στόχος είναι να συμπληρωθούν στοιχεία και διαλευκανθούν υποθέσεις που έχουν προκύψει κυρίως μέσα από τα βιογραφικά στοιχεία και το έργο τεθνεώτων καλλιτεχνών. 



Γιώργος Κουμανίδης
Εικαστικός (Diploma Supplement, AdBK, München - M.F.A, Bauhaus Uni, Weimar)

Η διαχείριση του καλλιτεχνικού προϊόντος ανθρώπων με ψυχιατρική εμπειρία
Κίνδυνος εμπορευματοποίησης, ενδεχόμενες πρακτικές διαχείρισης - Αναφορά στη περίπτωση του Miroslav Tichý και των αδελφών Christine και Irene Hohenbüchler


Η παράθεση των λέξεων Τέχνη και Τρέλα δημιουργεί μια πόλωση, απο την οποία προκύπτει μια "γκρίζα" ζώνη ερμηνειών, που φέρει ως ζήτημα την επαναπροσέγγιση βασικών εννοιών.
Ως βάση της επαναπροσέγγισης προσφέρεται η ρευστότητα  της ζώνης ερμηνειών, η οποία αντανακλάται στους ανα εποχή ορισμούς για την τέχνη ανθρώπων με ψυχιατρική εμπειρία (λ.χ. Art Brut, Outsider Art). Πρόκειται για τη δυνατότητα να ξαναδούμε τo ενδεχόμενο πεδίο αντιθέσεων μέσα απο την αφήγηση της εκάστοτε εποχής και οσο αφορά τη σύγχρονη, λαμβάνοντας υπόψιν τις έν γένει εξελίξεις.
Ακόμη λοιπόν και μετά την επί μέρους αποδέσμευση του έργου τέχνης απο την υλική του υπόσταση, που έφερε το τέλος της δεκαετίας του `60 και η οποία σταδιακά αποδέσμευσε και τον καλλιτέχνη απο τη προεργασία παραγωγής ενος έργου, το διακύβευμα της τέχνης μένει στα όρια ενός καλλιτεχνικού προιόντος, του οποίου η διαχείριση φέρνει δίχως άλλο το καλλιτεχνικό υποκείμενο στο προσκήνιο.
Αναπόφευκτα λοιπόν ενδέχεται η διαχείριση του καλλιτεχνικού προιόντος να συμβαίνει με όρους αγοράς της τέχνης, η καλύτερα της καθεστηκυίας μιντιακής πραγματικότητας. Κατά συνέπεια γίνεται αναγκαίος ο επαναπροσδιορισμός των πιθανών πρακτικών διαχείρισης του καλλιτεχνικού προιόντος, ιδίως στη περίπτωση ανθρώπων με ψυχιατρική εμπειρία.
Μια περεταίρω ανάγνωση υπό αυτό το πρίσμα δείχνει ότι: Αφενός εγκυμονεί ο κίνδυνος της εμπορευματοποίησης με την αναγωγή της ψυχιατρικής εμπειρίας σε ιδιότητα, η οποία ενίοτε συνοδέυει ως αναφορά την καλλιτεχνική υπόσταση (βλ. τέχνη των ψυχικά ασθενών), με προέκταση να επισκιάζει η αυτή εμπειρία τη καλλιτεχνική ταυτότητα, αφαιρώντας ακολούθως ένα μέρος της. Γεγονός το οποίο έν κατακλείδι θίγει την ελευθερία του καλλιτεχνικού υποκειμένου να αυτοπροσδιορίζεται. Αφετέρου η μεθερμηνεία εαν όχι παρερμηνεία της προαναφερθείσης εμπειρίας ως ιδιότητα, ακόμη και εαν αυτό έχει τη δίασταση ενός επικοινωνιακού χειρισμού, προιδεάζει το θεατή για κάτι συγκεκριμένο, υποβάλοντας έτσι τη πρόσληψη του καλλιτεχνικού προιόντος.
Στο πλαίσιο αυτού του προβληματισμού αποκτά ενδιαφέρον, τόσο η περίπτωση διαχείρισης του έργου του καλλιτέχνη Miroslav Tichý, όσο και οι καλλιτεχνικές πρακτικές  των αδελφών Hohenbüchler.


  
Τέση Λαζαράτου 
Ψυχοθεραπεύτρια

Τέχνη και Τεχνική του Δωρεάν: η θεραπευτική απάντηση στην Τρέλα 

Η παρούσα εργασία επιλέγει την ιστορική καταγραφή, ως ένα αξιόπιστο πεδίο υποθέσεων και συμπερασμάτων. Επιχειρεί μια έρευνα τόσο στην γενεαλογία του ασυνείδητου, όσο και στην ιστορικότητα της ψυχανάλυσης, προκειμένου να θεμελιώσει τον ισχυρισμό της σχετικά με την Τέχνη και την Τεχνική του Δωρεάν. Ο  εντοπισμός κάποιων παραμέτρων, μάλιστα άμα τη ενάρξει του θεσμικού της σύμπαντος, που την καθιστούν  περισσότερο ευήκοη σε κοινωνικά διακυβεύματα, μας  ενημερώνει για τις εξ αρχής «ευαισθησίες» της σε ζητήματα που αφορούν στο πλαίσιο.
Φτάνοντας στο σήμερα, υπογραμμίζει την Τέχνη και την Τεχνική στις τροποποιήσεις του πλαισίου, ειδικότερα ως προς το θέμα της αμοιβής, σαν κεντρικές συνιστώσες όχι μόνο ενός περισσότερο κοινωνικού προσανατολισμού της ψυχανάλυσης αλλά πρωτίστως μιας αναγκαίας δημόσιας και δωρεάν θεραπευτικής απάντησης στην Τρέλα.
Από την πολυσημία της ψυχαναλυτικής κατάστασης, στην πολυπλοκότητα της θεσμικής λειτουργίας , το πλαίσιο ως εγγυητής της μετάβασης, μετατρέπεται σ’ ένα ηθμό για να ξεχωρίζει η ήρα από το στάρι, το δωρεάν από το τζάμπα. Παράλληλα, αφενός ανακινεί ζητήματα αισθητικής - ήθους και αφετέρου κωδικοποιεί παραμέτρους Τέχνης - Τεχνικής. Και το επιπλέον, πάντα χάρισμα. Ένα χάρισμα, απαραίτητο όταν μιλάμε για την θεραπευτική απάντηση στην Τρέλα. 



Διονύσης Λιάρος 
Ψυχίατρος

Η Οδύσσεια της Δημιουργικότητας

Η Μ. Μίλνερ θεωρεί ότι ο πυρήνας οποιασδήποτε δημιουργικής ενέργειας και ιδιαίτερα στην Τέχνη (the minimum content of Art) είναι ο κύκλος θάνατος και ανάσταση όλων των μυθολογιών. 



Αντώνης Λιοδάκης 
Ψυχίατρος-Ψυχοδραματιστής, Διευθυντής Κέντρου Ψυχικής Υγείας Ρεθύμνου 

Οταν το θέατρο και η τρέλα ακροβατούν
-Η συμβολή του θεάτρου, ανθρωπολογικού και σωματικού, στην υπόθεση της ψυχοθεραπείας–
 

Το θέατρο ως ανώτερη μορφή τέχνης που εμπεριέχει και συμπεριλαμβάνει εμφανίσεις και πεδία παραστατικών τεχνών, εκ καταβολής του κόσμου, δημιουργεί αρχετυπικές ατραπούς ψυχής και ανθρώπινης «ύλης» ως υπερβατικούς μηχανισμούς έκφρασης, επικοινωνίας, αναγκών και επιθυμιών. Ακόμα διαμορφώνει και αποτυπώνει μορφές αναπαράστασης ψυχικών διεργασιών και πονημάτων που καθρεφτίζουν το θεραπευτικό γίγνεσθαι με στοχευμένες παρεμβάσεις. Μοναξιά, δεξιοτεχνία, εξέγερση, έννοιες του ανθρωπολογικού θεάτρου όπως αναπτύχθηκε από τον Εουντζένιο Μπάρμπα. Στη συνέχεια έρχεται το θέατρο των καταπιεσμένων του Αγκούστο Μπόουλ να εισάγει την κοινωνική και πολιτισμική συνισταμένη της ψυχικής οδύνης και να συμβάλει σε μια κουλτούρα κοινωνικής ψυχιατρικής και αποδοχής της διαφορετικότητας.
Αυτό το περίγραμμα θεάτρου συναντά πολλές μορφές ψυχοθεραπείας την gestalt therapy όπως την Ραϊχική σωματική ψυχοθεραπεία, την ψυχοθεραπεία μέσω εικαστικών τεχνών και το ψυχόδραμα. Το ψυχόδραμα αναδεικνύει ενεργά τα σημεία- συνδέσεις ανάμεσα στην ψυχοπαθολογία και την κοινωνική πραγματικότητα ώστε να προκύψει η επιθυμητή «συνείδηση δράσης» για την αλλαγή στο μικρο και μάκρο περιβάλλον μας. Αυτή η αλλαγή γίνεται υπόθεση ζωής όπως συμβαίνει στην ψυχοθεραπεία.



Κωνσταντίνος Μωραΐτης 
Αρχιτέκτονας Μηχανικός, Καθηγητής της Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Ε.Μ.Π. 

Τέχνη και Τρέλα:
Περί του ‘υποκειμένου’ του έργου, με αφορμή την αρχιτεκτονική πρακτική ειδικότερα

Ότι υποδεικνύει ο τίτλος του συνεδρίου. ‘Τέχνη και Τρέλα’ είναι βέβαια η αμφιβολία για τον φορέα της καλλιτεχνικής πράξης, για τον φορέα της έκφρασης γενικότερα. Αν η τέχνη μπορεί να αποδοθεί ακόμη και σε συνθήκες ‘τρέλας’, έκλειψης δηλαδή του ‘υποκειμένου’, τότε φορέας της δεν είναι, επ’ ουδενί ‘Λόγῳ’, η υποθετικά ισχυρή συνείδηση, αλλά μια ‘δι’ ημών ομιλούσα’ εκφραστική διαδικασία. Αυτή η εκφραστική διαδικασία, φαίνεται να υποδεικνύει ο τίτλος του συνεδρίου, εξακολουθεί να αναπτύσσεται και όταν ακόμη το υποκείμενο καταργείται ή, ας χρησιμοποιήσουμε μια ηπιότερη διατύπωση, όταν το υποκείμενο ‘περιστέλλεται’.
Ότι εντούτοις μας αφορά ιδιαίτερα είναι η τρομακτική υπόθεση εργασίας που θα επέμενε στην ακριβώς αντίθετη προσέγγιση. Στην άποψη δηλαδή πως η ‘τρέλα’ ή έστω κάποια απώλεια της συνείδησης ευνοεί ότι θεωρούμε καλλιτεχνική έκφραση, επιτρέποντας σε μια σειρά από εκφραστικούς αυτοματισμούς να εμφανίζονται με εξαιρετική αμεσότητα και ισχύ.
Αφού υποσημειώσουμε πως αυτή ακριβώς η υπόθεση, στην ευρύτητά της, αποτελεί κεντρικό θέμα αναφοράς των ρομαντικών προσεγγίσεων θα σχολιάσουμε μια συγκεκριμένη τέχνη η οποία λόγω της κοινωνικής κρισιμότητάς της, οικονομικής και κατασκευαστικής κρισιμότητας,πολιτικής εντέλει κρισιμότητάς, υποχρεώνεται να προβάλλει τη συνθήκη του λογικού ελέγχου, συναρτημένη σε μεγάλο εύρος της ιστορίας της με τη συνθήκη του ‘οπτικούΛόγου’. Αναφερόμαστε στην αρχιτεκτονική ως τέχνη ελέγχουσα η οποία προβάλλει με έμφαση στην παρουσία του ‘επι-βλέποντος’, του επιβλέποντος αρχιτέκτονα ειδικά όπως και του επιβλέποντος κοινωνικού υποκειμένου γενικά, συγκροτώντας άλλωστε και δομές αντίστοιχες, προορισμένες να εφαρμόσουν χωρικά αυτήν τη συνθήκη ‘επίβλεψης’.
Μπορούμε με αφορμή την προηγούμενη αναφορά στη αρχιτεκτονική να αναρωτηθούμε για την αντίθεση, ανάμεσα σε μια σειρά από επιτελεστικούς εκφραστικούς μηχανισμούς οι οποίοι εξασφαλίζουν την εκφραστική εγκυρότητα, την καλλιτεχνική έκφρασηως συνθήκη κοινωνικά εφαρμόσιμη και αναγνωρίσιμη, σε αντιπαράθεση με ένα εύρος ‘συνθετικών’ συσχετισμών οι οποίοι αναπτύσσονται, ούτως ή άλλως, πέραν του συνειδησιακού ελέγχου. Αν η μη συμβατική νοητική συνθήκη, ότι δηλαδή άκομψα αποκαλούμε ‘τρέλα’, δε θίγει την πρώτη ομάδα μηχανισμών, τότε θα μπορούσαμε να υποθέσουμε πως η δεύτερη ομάδα συσχετισμών ευνοείται από την κατάργηση των φραγμών της συνείδησης;
Η απάντηση στο καταληκτικό αυτό, κύριο ερώτημα πρέπει βέβαια να επιμείνει στα χαρακτηριστικά της κοινωνικής έκφρασης γενικά, της καλλιτεχνικής έκφρασης ειδικότερα. Αναφέρεται η έκφραση σε ψυχικές διεργασίες όπως αυτές που υποδεικνύονται από τη θεωρία των ‘μηχανισμών άμυνας’; Σε ποιόν βαθμό απαιτείται, ως τελικό έρεισμα της εκφραστικής απόδοσης γενικά, της καλλιτεχνικής απόδοσης ειδικότερα, ο ‘πόθος επικοινωνίας’ - η τελική υπό-θεση, η τελική θεμελιώδης υποστηρικτική αναφορά σε έναν κοινωνικό υποδοχέα, η σχέση με τον οποίο, μερικά έστω, εξακολουθεί να υφίσταται; 



Karen Niemczyk
Adjunct Professor, Graduate Faculty, University of North Carolina at Greensboro

Changing Perspectives: An Artist’s View of Manic Depression’s interpolation into the creative process

The research studies the manic depressive spectrum in individuals and families and its impact on the creative process through artwork from my Interpolations project and research. Three main works are considered; SELF (mania), melancholy (depression), and Caged (anger).  An explanation of the creative process presented by personal example and experience of a creative with cyclothymia is presented, as well as extensive researched information on the subject. The structure of the research presentation is based around the central theme recording personal experience and research linking creativity and bipolar disorder. Brief comment is included on the moral discourse surrounding current and future genetic advancements and possibilities, and the consequences thereof.



Γεράσιμος Α. Ρηγάτος 
Ιατρός, Συγγραφέας

Το βιβλίο «Βαδίζοντας προς την τρέλα» 

Κρίνεται σκόπιμη η παρουσίαση του βιβλίου επειδή το περιεχόμενό του συμπίπτει με το θέμα του συνεδρίου, ενώ και η επίσημη παρουσίασή του απέχει λίγες μόνο ημέρες από το συνέδριο.
Στο βιβλίο περιλαμβάνονται περιγραφές ψυχικής νόσου από τη λογοτεχνία με προθέσεις κοινωνικής παρέμβασης. Σε ιδιαίτερο κεφάλαιο δημοσιεύονται περιγραφές και προβληματισμοί για τον κόσμο και τους χώρους της τρέλας με δημοσιογραφικά κείμενα του Παλαμά, του Βάρναλη και άλλων καθώς και με καταγραφές μαρτυριών. Ακολουθεί η επισήμανση της συχνότητας του θέματος στην ποίηση και τον πεζό λόγο, ενώ στη συνέχεια εκφράζονται σκέψεις πάνω σε πεζά κείμενα μιας πλειάδας λογοτεχνών. Για την ακρίβεια γίνεται αναφορά σε 16 κείμενα 12 λογοτεχνών.
Στο δεύτερο μέρος του βιβλίου περιγράφεται με βάση δικά του κείμενα η περίπτωση του Βιζυηνού - που αφηγείται και πάσχει, ενώ περιλαμβάνονται και λογοτεχνικές περιγραφές άλλων γι’ αυτόν. Στο ίδιο μέρος γίνεται αναλυτική παρουσίαση και σχολιασμός δύο πρωτοποριακών διηγημάτων του 1922 του λογοτέχνη Νίκου Κατηφόρη.
Στο τρίτο μέρος γίνεται μνεία δύο σπουδαίων κειμένων της ξένης λογοτεχνίας. «Το ημερολόγιο ενός τρελού» του Νικ. Γκόγκολ σχολιάζεται από την πλευρά της πρόθεσής του για κοινωνική παρέμβαση. Το «Ξαφνικά πέρσι το καλοκαίρι» του Τεν. Γουίλιαμς σχολιάζει τις σκληρά βάναυσες θεραπείες με τα αμφιλεγόμενα αποτελέσματα όπως λ.χ. στη μέθοδο της μετωπιαίας λοβοτομής.
Στο βιβλίο τα κείμενα που καταγράφονται σχολιάζονται από την κοινωνική οπτική, καθώς συχνά  οι ψυχασθενείς (ένθεοι, θεόληπτοι, νυμφόληπτοι, δαιμονισμένοι ή τρελοί) βίωσαν το στιγματισμό, την απομόνωση ακόμα και τη σωματική βάσανο.



Πέπη Ρηγοπούλου 
Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Αθηνών, Τμήμα Επικοινωνίας και Μ.Μ.Ε. 

«Ακούω φωνές. Βλέπω εικόνες»: Το μεταξύ τρέλας και τέχνης 

Στα Αξιομνημόνευτα ενός νευροπαθούς ο Ντάνιελ Πάουλ Σρέμπερ θέτει το ψυχιατρικό συμβούλιο που πρόκειται να αποφασίσει για την διακοπή ή την συνέχιση του εγκλεισμού του μπροστά σε ένα ερώτημα που απασχόλησε και τον Φρόυντ και συνεχίζει να μας βασανίζει μέχρι σήμερα και που συνοψίζεται στο παρακάτω: Ποια ή σχέση του παραληρήματος των ψυχοπαθών με εμπειρίες που θα αποκαλούσαμε «δεύτερη κατάσταση» (etat second) τις οποίες βιώνουν μη ασθενείς μύστες, καλλιτέχνες, πολιτικοί κ.α.; Πώς θα χαρακτηρίζαμε π.χ. τις φωνές που άκουγε η Ιωάννα της Λοραίνης, απελευθερώτρια της Γαλλίας από την Αγγλική κατοχή, το όραμα του Μεγάλου Κωνσταντίνου που τον οδήγησε στην στρατιωτική νίκη και την αναγνώριση του Χριστιανισμού ή τις  μυστικές εμπειρίες της Αγίας Τερέζας της Άβιλα και του Αγίου Ιωάννη του Σταυρού; Τα παραδείγματα και τα ερωτήματα θα μπορούσαν εύκολα να πολλαπλασιαστούν. Αυτό όμως που παραμένει, αν θέλουμε να προχωρήσουμε πέρα από την φροϋδική  διαπίστωση που μας καλεί να σκεφτούμε το πόση  αλήθεια υπάρχει  στο παραλήρημα και πόσο παραλήρημα στην θεωρία, είναι  κάτι παραπάνω που απασχολεί τον θεραπευτή, τον καλλιτέχνη αλλά και ολόκληρες τις ανθρώπινες κοινωνίες: Πόσο και με ποιον τρόπο μπορούμε, αν μπορούμε, να σκεφτούμε, να σχεδιάσουμε ή και να δράσουμε  στο όριο ή το σύνορο ανάμεσα στην «δεύτερη» ή την άλλη κατάσταση που τροφοδοτεί την δημιουργία κάθε λογής αλλά και την νόσο;



Στέφανος Ροζάνης
Καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου

Η φαντασιακή διάσταση της τέχνης και της τρέλας

Η ιστορία της τρέλας είναι η ιστορία της νεωτερικότητας. Η τρέλα ως νοσηρή κατάσταση αναγνωρίζεται και εγκαθιδρύεται στους νεωτερικούς χρόνους, σε αντίθεση με την προνεωτερικότητα η οποία ταυτίζει την τρέλα με την προφητεία, τον οραματισμό, τη μαντική και τη δημιουργική σύνθεση των συναισθημάτων. Αυτή η όψη και θέαση της τρέλας οδηγεί στον μανιακό ποιητή (Πλάτων) και στον μανιακό προφήτη (προφητικός κύκλος των βιβλικών κειμένων).
Η τέχνη και η τρέλα δεν ταυτίζονται, όμως και οι δύο κινούνται μέσα στον ίδιο χώρο της φαντασιακής διάστασης.



Νίκος Σιδέρης
Ψυχίατρος, Ψυχαναλυτής, Συγγραφέας

Μηχανισμοί της Τέχνης, μηχανισμοί της τρέλας

Η κοινή πρώτη ύλη «ψυχική πραγματικότητα» μπορεί να μεταστοιχειωθεί σε τέχνη ή σε τρέλα (ή άλλο τι). Διερευνάται η διάκριση και η ιδιαιτερότητα των ειδοποιών μηχανισμών που φέρνουν αυτές τις διεργασίες. 



Βλάσης Σκολίδης
Ψυχίατρος, Ψυχαναλυτής, Μέλος της Νέας Λακανικής Σχολής

Πώς απολαμβάνεται  το έργο τέχνης;

Από τον Μαρσέλ Ντυσάν κι έπειτα, όπως είναι γνωστό, η φύση του έργου τέχνης έχει υποστεί μια αποφασιστική μετάλλαξη. Από αντικείμενο μετουσιωτικής ανάτασης –δηλαδή εκθειασμού των μορφοπλαστικών δυνατοτήτων του φαντασιακού– έχει βαθμιαία ταυτιστεί με τα διάφορα «κατάλοιπα» ή «απορρίμματα» του σύγχρονου καταναλωτικού βίου. Είτε αναφέρεται στην υλική αμεσότητα του ανθρώπινου σώματος είτε σε παραγωγή πραγμάτων, ο μοντέρνος καλλιτέχνης στοχεύει σε μια αδιαμεσολάβητη πρόσβαση στο πραγματικό, καθώς και στο άγχος που το συνοδεύει. Το μοντέρνο έργο προκαλεί κυρίως άγχος, όχι ευχαρίστηση, ή όχι μόνο ευχαρίστηση.
Δεν είναι παράδοξο, λοιπόν, που η απόλαυση του έργου τέχνης προσιδιάζει πλέον στην ψυχωτική συνθήκη. Το ψυχωτικό υποκείμενο έχει αμεσότερη πρόσβαση στη φρίκη του πραγματικού, παράλληλα όμως διαθέτει μεγαλύτερη ελευθερία απέναντι στους περιορισμούς του σημαίνοντος. Όπως θα δούμε, μέσα από κλινικά παραδείγματα, η σχέση του εν λόγω υποκειμένου με τη δημιουργία αντικειμένων θυμίζει σε πολλά τον τρόπο απόλαυσης του μοντέρνου καλλιτέχνη. Εάν τα πράγματα έχουν έτσι, τι νόημα αποκτά το διώνυμο τέχνη και τρέλα; 



Φωτεινή Τσαλίκογλου
Συγγραφέας, Καθηγήτρια Ψυχολογίας Παντείου Πανεπιστημίου

Tέχνη και Τρέλα:
Αντίδοτο στο Θάνατο. H μήπως όχι;

Η γέννηση της ψυχιατρικής τον 18ο αιώνα σηματοδότησε  ένα νέο βλέμμα απέναντι στην τρέλα. Μια από τις "ευτυχείς" εκδοχές αυτού του βλέμματος ήταν και η θεώρηση του πάσχοντος ανθρώπου, όχι ως αντικείμενου, αλλά ως υποκείμενου της τρέλας του. Από τότε και μέχρι σήμερα όμως η θεώρηση αυτή δεν έπαψε  να ακυρώνεται. 
Το υποκείμενο της τρέλας, όπως και κάθε δημιουργός  μέσα από το έργο του, μάχεται τη φθορά, τη σιωπή  και το θάνατο. Όταν όμως η ψυχική οδύνη συγκαλύπτεται και μεταμφιέζεται, όταν αγνοείται, ή παρακάμπτεται, όταν ιατρικοποιείται ή "ψυχολογιοποιείται"  με ένα  περισσότερο ή λιγότερο επιδέξιο τρόπο, τότε "η Τέχνη και η Τρέλα" αναγορεύονται σε ένα, κατ' εξοχή, τόπο μυθοπλαστικών κατασκευών.
Στην ομιλία μου θα επιχειρήσω να περιγράψω και να προσεγγίσω αυτόν τον τόπο. Τόπος θανάτου και  ψυχικής συρρίκνωσης, σιωπής και ακύρωσης. Τόπος "αντι-μετουσίωσης" όπου η τέχνη από αντίδοτο στο θάνατο τείνει να γίνει μοιραίος σύντροφός της.




ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΕΙΣΗΓΗΣΕΩΝ 
ΗΜΕΡΙΔΑΣ VISUAL ARTS "ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ" 

Απόστολος Αποστόλου
Διδάκτωρ Φιλοσοφίας, Πανεπιστήμιο Πάντοβα

Οίστρος και τρέλα 

Όταν τα αγριοτόπια της επίνοιας συναντούν την πνευματική αυθαιρεσία. Τι θα ήταν η έμπνευση  δίχως τις ενδοψυχικές εκρήξεις; τι θα ήταν η θάλασσα δίχως το νερό; Εκεί που ο οίστρος βγαίνει έξω από όλα τα αρθρέμβολα και γειτνιάζει με το άγνωστο και την επινέμηση της ατοπίας. 



Aλέξανδρος Βαμβούκος
Ηθοποιός - Θεατρολόγος

Tρελοί και ''Τρελοί'' επί σκηνής 

Το θέατρο κατακλύζεται από τρελούς, επί σκηνής και εκτός αυτής! Στην παρουσίαση αυτή θα ασχοληθούμε πρωτίστως με τους άκοντες τρελούς και τους επαγγελματίες "τρελούς" που έχουν στοιχειώσει τη σύγχρονη θεατρική δημιουργία και οι οποίοι προέρχονται τόσο από το κλασικό θέατρο (αρχαίο, μεταγενέστερο) όσο και το σύγχρονο (19ος αιώνας έως σήμερα). Ποια η μορφή που έχουν περιβληθεί, ποια η συμπεριφορά τους, τι επιδιώκουν οι ίδιοι, τι επιδιώκουν οι δημιουργοί τους - αλλά και βεβαίως πώς έχουν αποτυπωθεί από τον φωτογραφικό φακό. Τελικά, θα αποπειραθούμε μια ερμηνεία της εικόνας των λογής λογής επί σκηνής τρελών και του μηνύματος που αυτοί μεταφέρουν, αλλά και της ενδεχόμενης σύνδεσης των δύο.


  
Γιώργος Δρίβας
Εικαστικός Σκηνοθέτης

Η αντιστροφή του “κανονικού”
Η αντιστροφή ως αναγκαία συνθήκη της καλλιτεχνικής εξέλιξης


Η λεπτή γραμμή ανάμεσα στην “κανονικότητα” ενός βλέμματος απέναντι σε μια σταθερή εικόνα και την ψευδαίσθηση της κίνησης που δημιουργούν στον θεατή του κινηματογράφου 24 στατικά φωτογραφικά καρέ όταν παίζονται γρήγορα, είναι αυτό που χωρίζει ή ενώνει δύο διαφορετικές ερμηνείες του ίδιου φαινομένου. Η ψευδαίσθηση της κινούμενης εικόνας δημιουργεί μια νέα τέχνη, απέναντι σε αυτό που είχε οδηγήσει τους θεατές της «άφιξης του τρένου στο σταθμό» των αδελφών Λυμιερ να σηκωθούν από τα καθίσματα τους και να φύγουν τρέχοντας από την αίθουσα πιστεύοντας ότι το τρένο της ταινίας θα τους πατήσει. Αυτό που ορίζει ή διαχωρίζει το «τρελό» από το μη, είναι απλά μια λεπτή γραμμή αντίληψης, ερμηνείας η απλά γωνίας λήψης. Κάπου ανάμεσα στο 0 και το 1 της ψηφιακής γλώσσας, σ’ αυτό που είναι ή δεν είναι ένας μη-τόπος ή σε αυτό που γίνεται ή όχι σε μια «ακίνητη» κινούμενη εικόνα. Και τελικά «τρέλα» ή «τέχνη» είναι αυτό που πάντα θα προσπαθούμε να ορίσουμε και πάντα θα μας διαφεύγει.



Δημήτρης Μαστοράκος
Σημειολόγος

Έγκλειστοι Χώροι…

Τα απεικονιστικά στερεότυπα κάθε εποχής, λειτουργούν ως μία «αντί-φόρμα», μια επικάλυψη, η οποία βάζει τα όρια και τους περιορισμούς στον τρόπο που βλέπουμε τα πράγματα, ενώ παράλληλα επιβάλλει την ερμηνεία τους.
Η προσωπική και η συλλογική  μας διαμόρφωση, η κοινωνική εξουσία, και το «μήνυμα του μέσου»(M.Mc Luhan), που κάθε τεχνολογική εξέλιξη κομίζει, εμπλουτίζουν και ανανεώνουν συνεχώς αυτή την «αντί-φόρμα», παράγοντας ασταμάτητα, χώρους νέους, αλλά έγκλειστους.
Έτσι εμποδίζεται συνεχώς, ή καλύτερα αναβάλλεται στο διηνεκές η ανάγνωση των σημαινόντων χαρακτηριστικών, στην  «φόρμα» κάθε ανθρώπινης εκφοράς, στην φόρμα των πραγμάτων, και όχι στην ερμηνεία που αποδίδουμε εμείς σε αυτά.
Το ξάνοιγμα αυτών των «έγκλειστων χώρων», σε «τόπους» ανοιχτούς στην υποδοχή και ανάγνωση των σημαινόντων χαρακτηριστικών, αναζητείται, μιας και είναι ίσως ο μόνος τρόπος για την διάρρηξη των απεικονιστικών ορίων που κάθε κοινωνία, και όχι μόνο, μας ορίζει. 



Eιρήνη Ολυμπίου
Εικαστικός

Αποδόμηση
Όρια οπτικής πραγματικότητας στη φωτογραφία


Θα μιλήσουμε για τη φωτογραφική διαδικασία και πράξη. Αυτό που "παίρνεται" από την ορατή πραγματικότητα δεν είναι μια προϋπάρχουσα εικόνα, ούτε η ίδια η πραγματικότητα, αλλά ένα αποτύπωμα κωδικοποιημένο και διαμορφωμένο σύμφωνα με επιλογές που προηγούνται ή έπονται της καλλιτεχνικής πράξης. Ανάλογα με τη στιγμή της απεικόνισης που επιλέγεται ή τη γωνία που γίνεται η λήψη, έστω κι αμυδρά γίνεται μια αλλαγή της αποτύπωσης της κατάστασης που φωτογραφίζεται. Ως προς τη διαδικασία, το σώμα του ατόμου βιώνεται με τον προσανατολισμό του στον χώρο με αποτέλεσμα τη μόρφωση του προ-αντικειμενικού νοήματος (αφαίρεση). Οι χωρικές συντεταγμένες της όρασης καθορίζουν το νόημα των αντικειμένων.
Θα αναλύσουμε τη μορφή και το περιεχόμενο των φωτογραφιών με θεματικό περιεχόμενο το αστικό τοπίο. Αποτύπωμα του χρόνου με μορφή τα τυχαία και διάσπαρτα σταξίματα της βροχής. Το "φίλτρο" (σταγόνες, τζάμι) ως ενδιάμεσο: η παρεμβολή του υγρού τζαμιού συντελεί σε μια μορφή αποδόμησης της οπτικής πραγματικότητας, καλύπτει το οπτικό πεδίο. Το "φίλτρο" ως δομικό στοιχείο: τα κοίλα και τα κυρτά που σχηματίζονται αντιδρούν διαφορετικά με το φώς και με την οπτική πληροφορία. Η επιλογή της γωνίας της λήψης, η ανατροπή του κάδρου και η παραμόρφωση λειτουργούν ως μορφοπλαστικές αξίες. 



Ηώ Πάσχου
Φωτογράφος - Διδάσκουσα Τμήμα Φωτογραφίας ΤΕΙ Αθηνών

Τα όρια του πορτρέτου και άλλες ''τρελές'' ιστορίες

Από τα τέλη του 19ου αιώνα  η σχέση της φωτογραφικής πραγματικότητας με την εικόνα του άλλου ''συγκρούεται'' σχεδόν πάντα με την έννοια της διαφορετικότητας, της εμφάνισης, των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών ή της ιδιομορφίας ενός ατόμου. Ποιές φωτογραφίες ''αποτυπώνουν'' το σωστό πρόσωπο και ποιές το ''τρελό'';





"ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΤΡΕΛΑ"

ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ
του Φώτη Καγγελάρη

«Ελάτε σιγά να σας τα πω
Μια μοίρα με κατάστρεψε
Μη με πετροβολάτε
Δεν έφταιξα – πονώ»

«Το τραγούδι του τρελού»
Κ. Παλαμάς


«Έχουμε ανάγκη από το ψεύδος και την τέχνη για να μπορέσουμε να ζήσουμε»
F. Nietzsche


Η «Τέχνη και η Τρέλα» διαφορετικές αλλά ενδεχομένως παράλληλες και συνυπάρχουσες καταστάσεις αναβλύζουν από τον χώρο του ασυνειδήτου ως αναφομοίωτες από την σημαίνουσα τάξη διεργασίες, ως μαρτυρίες από τον χώρο του χεγκελιανού «πράγματος», του λακανικού πραγματικού, του χαϊντεγκεριανού άρρητου. Καθυποτάσσουν και υποχρεώνουν το σημαίνον σε εκφράσεις και μορφώματα σημασίας τα οποία έρχονται σε ρήξη με τους τρέχοντες κώδικες σημασίας και αισθητικής, σε ρήξη και με την εξωτερική κοινή πραγματικότητα, σε ρήξη, αλίμονο, όσον αφορά την Τρέλα και με την εσωτερική. Ο Malraux έλεγε ήδη ότι κοινός τόπος του τρελού και του καλλιτέχνη είναι η ρήξη. Μόνο που στον τρελό η ρήξη είναι φυλακή.
Η «Τέχνη και η Τρέλα» ανεξαρτήτως της ενδεχόμενης συγκατοίκησής τους αποδίδουν την Ετερότητα ως τόπο καταγωγής της ανθρώπινης ύπαρξης, τη διαφορετικότητα ως το σημείο εκκίνησης για τη δομή της κοινής «φυσιολογικότητας».
Αυτό, όμως, το γεγονός της Ετερότητας θέτει και το πρόβλημα της προσέγγισης: πώς από τη θέση του ο «φυσιολογικός» μπορεί να μιλήσει για τον κόσμο του τρελού; Πώς ο τρελός από τη δική του θέση μπορεί να κάνει χρήση της γλώσσας του «φυσιολογικού» (λόγος, σιωπή, σώμα) για ν’ αποδώσει το βίωμά του;

Από την άποψη του Freud τη σχετική με την απώθηση και την εξιδανίκευση έως την άποψη του Lacan και την κατονομασία της Τέχνης ως κατάλοιπο του σημαίνοντος, εκείνο το οποίο διαφαίνεται και στις δύο περιπτώσεις είναι το  «εντεύθεν» της σημασίας.
Αλλά, αν πρόκειται για μια τέτοια διαφυγή εκ του σημαίνοντος τότε εκείνο περί του οποίου ομιλώ είναι εκείνο το οποίο διαφεύγει του λόγου.
Πάντοτε κάτι θα διαφεύγει από την ανάλυση του Jaspers για τον Strindberg, από την ανάλυση του Binswanger για τον Strindberg, από την ανάλυση της Chasseguet-Smirgel για τον Strindberg, από την ανάλυση του Benedetti για τον Strindberg, από την ανάλυση του Lidz για τον Strindberg.        
Μήπως η Τέχνη, αφ’ ενός ως έκφραση ενάντια στην κοινοτοπία και τη σύμβαση και αφ’ ετέρου έχοντας συγκατοικήσει κατά περιόδους με την Τρέλα είναι σε θέση να μας πει κάτι και για την Τρέλα και για τον ίδιο της τον εαυτό; Πού τέμνονται; Υπάρχουν ομόκεντροι κύκλοι; Πού αίρεται το «και»; Και ακόμα: τα δύο αυτά φαινόμενα μπορούν να μας μιλήσουν για τη σύμβαση και τη ρήξη στο σήμερα;

Φτάνοντας στον Hölderlin, την Claudel και τον Χαλεπά,  στον Strindberg, τον Artaud  και την Kane, στον Schumann, τον Van Gogh και τον Ακριθάκη, η «Τέχνη και η Τρέλα» συνόδεψαν σταθερά την πορεία της εξέλιξης του δυτικού πνεύματος. Ο Gadamer  διατείνεται ότι κάθε παρουσίαση έργου Τέχνης είναι μεν διαφορετική αλλά συγχρόνως αναδεικνύει την ίδια οικουμενική δομή που συνιστά τον πυρήνα του έργου Τέχνης – παράλληλα με την επίσημη κυρίαρχη ιδεολογία για την «Τέχνη και την Τρέλα» και εξ αυτών για την ζωή. Η εξαιρετική πριν λίγα χρόνια έκθεση στο Παρίσι «Η ζωγραφική ως έγκλημα» αναδεικνύει ακριβώς αυτό που ο Foucault καταγγέλει στην ιστορία της Τέχνης, ότι δηλαδή απέκρυψε τη φύση του ανθρώπου, την Τρέλα ως όριο της ελευθερίας της ανθρώπινης ύπαρξης, όπως έλεγε ο Lacan.
Καμιά άλλη δραστηριότητα του πνεύματος, μόνο η Τέχνη, (ούτε η θρησκεία – η Τέχνη των σπηλαίων είναι παλαιότερη της μαγείας, ούτε η φιλοσοφία) δεν υποσχέθηκε με τέτοιο απόλυτο τρόπο την επιτυχή διαχείριση του σημαίνοντος έναντι της καταγωγής του από το «πράγμα» για το οποίο δημιουργούμε ισοδύναμα υποκατάστατα έλεγε ο Bataille, για να αποδοθεί το μη επιδεχόμενο έκφρασης σε έκφραση, η απώλεια σε «κάτι».
Καμιά άλλη δραστηριότητα, μόνο η Τέχνη, δεν οριοθέτησε το διάτρητο από το επέκεινα παρελθόν, από το άρρητο, το αόρατο, στη  συνεργασία της με την Τρέλα.
Καμιά άλλη δραστηριότητα του πνεύματος δεν αναστόμωσε την υπαρξιακή αιμορραγία του όντος-δίχως-νόημα αποδίδοντας το ως νόημα του εαυτού του.
Και καμιά άλλη δραστηριότητα δεν υποστύλωσε όλες τις άλλες δραστηριότητες του πνεύματος για να καταστεί η ζωή του ανθρώπου υποφερτή.
Αρκεί ένα χαϊκού του Basho, μόλις τρεις γραμμές για ν’ αναστομωθεί η αιμορραγία της υπαρκτικής αορτής της αγωνίας, να κατευναστεί ο φόβος, να αποκλειστεί το κενό, να απαλυνθεί το σκοτάδι: να κυλίσει στις τρεις γραμμές που σχηματίζουν το ρυάκι του σημαίνοντος η ρευστότητα του «πράγματος».
Αρκεί ένα από τα τέσσερα τελευταία τραγούδια του Strauss, ένας στίχος του Σοφοκλή, ένα ηλιοτρόπιο του Van Gogh, το σχέδιο ενός παιδιού, το σφύριγμα ενός μεθυσμένου, μια φράση του Artaud, μια μάσκα των Παπούα, μια φιγούρα από το θέατρο σκιών της Ινδονησίας, ένας χορός από το Μπουρούντι, μια γοτθική υδρορροή, ένας στίχος του Λειβαδίτη για να αναχαιτιστούν οι καταστροφικές εναντίον του σημαίνοντος δυνάμεις μα και των οποίων ταυτόχρονα οι εκβολές υπερβαίνουν το φράγμα του σημαίνοντος: θέλω να σηκωθώ το πρωί απ’ το κρεβάτι, θέλω να ονειρευτώ, θέλω να πράξω, θέλω…
Αρκεί μια ζωγραφιά της Aloise.

Όπως παρατηρεί η M. Gaghebin τόσο στο μουσείο της Art Brut στη Λωζάνη όσο και στη συλλογή Prinzhorn της Χαϊδελβέργης, το φύλο είναι «απλά και ξεκάθαρα αγνοημένο». Μπορούμε να αναλογιστούμε, μήπως η Art Brut – δεν υπάρχει Τέχνη των τρελών όπως δεν υπάρχει Τέχνη των στομαχικών, έλεγε ο Dubuffet, για να  συμπληρώσει: «η καλύτερη στιγμή της Τέχνης είναι όταν ξεχνά τ’ όνομά της» – τείνει μέσω της διάλυσης της μορφής να διαλύσει το νόημα; Μορφή είναι το εγκιβωτισμένο από την επιθυμία σώμα που προκύπτει από την αναγνώριση της διαφοράς των φύλων, η υπέρβαση της Indifferenz του Schelling, το μη-εγώ του Fichte, που δίνοντας πρόσβαση στην απόλαυση πληρώνει το τίμημα με θάνατο αφού θάνατος είναι ο θάνατος της μορφής.
Μήπως η Τρελή Τέχνη είναι ένας ου-τόπος για τον θάνατο; Η ουτοπία είναι άραγε ο χώρος της «Τέχνης και της Τρέλας»;
Εάν δεν υπάρχει νόημα τότε, ούτε ο θάνατος θα έχει νόημα και κατά συνέπεια αν ο θάνατος είναι νόημα τότε παύει να υπάρχει.
Έτσι, η Art Brut προσφέρει έναν ου-τόπο για τον θάνατο αρνούμενη το νόημα μέσω της διάλυσης της μορφής, για να αποδώσει ένα μη-νόημα ως δυνατότητα μιας άλλης ζωής, εντεύθεν της μεταφοράς, αλλά εντός ωστόσο της κηδεμονίας του σημαίνοντος, έστω αποδιοργανωμένου, αφού και η Art Brut αν θέλει να είναι Τέχνη εντάσσεται στη μορφή.
Σε αντίθεση με την επιστήμη που κινείται διαφορετικά. Η επιστήμη μιλάει για να βγει το υποκείμενο του σημαίνοντος από το σκοτάδι, να οριοθετηθεί μέσω του λόγου. Τι άλλο είναι η επιστήμη παρά ένα φράγμα έναντι του ακατανόητου και ακατανόμαστου, ένα δράμα του πνεύματος έναντι του άρρητου; Ο Bateson έλεγε ότι η επιστήμη είναι προσπάθεια να καλυφθεί το σκοτάδι με εξηγήσεις, αλλά και προσπάθεια ανακάλυψης του σκοταδιού που μένει ακάλυπτο από τις εξηγήσεις. Θα λέγαμε, εδώ, ότι και η Τέχνη κάνει κάτι ανάλογο: να οριοθετήσει το «πράγμα» αλλά επίσης να το δει έτσι όπως το «πράγμα» υπαγορεύει στην Τέχνη να είναι, ασύλληπτο το ίδιο από αυτό που παράγει.

Έτσι, ο τρελός καλλιτέχνης γίνεται ο ίδιος για τον εαυτό του φερέφωνο του πραγματικού σε μία διαδικασία αντίστοιχη με εκείνη του παραληρήματος ενώ ταυτόχρονα, με το διάτρητο φράχτη του ανέραστου σημαίνοντος, ανακόπτει την πλημμύρα του «πράγματος» καθοδόν προς την αναπαράσταση.
Μα, επίσης ο τρελός καλλιτέχνης γίνεται ο ίδιος μια τέτοια λειτουργία όχι μόνο για τον εαυτό του αλλά για όλη την ανθρωπότητα. Πεθαίνουν, έλεγε ο Green, γιατί πέρασαν τα όρια της γνώσης του ασυνειδήτου. Πληρώνουν το τίμημα του θανάτου για να θρέψουν τη δημιουργία. Ο τρελός καλλιτέχνης είναι ο ίδιος γλώσσα, σαν τον Artaud. Σιωπή, θα σήμαινε θάνατος όχι μόνο  του ιδίου αλλά και νέκρωση του κοινωνικού σώματος.
Ο καλλιτέχνης αναλαμβάνει για όλους εμάς να κλείσει το κενό, να σφραγίσει την άβυσσο, να μετασχηματίσει σε γλώσσα την κατάθλιψη της ύπαρξης: κάποτε ως μάρτυρας του δικού του ψυχικού ή σωματικού θανάτου (σαν τους Βιεννέζους Actionnists) όταν ο ίδιος ο καλλιτέχνης γίνεται μια performance για να μην δούμε περαιτέρω – η πρόκληση είναι να καταστήσει κάτι ορατό που κανονικά έπρεπε να διαφυλάξει το μυστικό του, έλεγε ο Baudrillard – ή για να δούμε μόνο το έργο του. Κανείς ποτέ δεν έκανε Τέχνη, φώναζε ο Artaud, παρά για να βγει από την κόλαση. Ή όπως έλεγε ο Κ. Κουν, κάνουμε Τέχνη για να σώσουμε την ψυχή μας. Για να βρεθούμε στην κατάσταση του λέγειν ως συγκρότησης του είναι, γράφει ο Gadamer.
Το ίδιο και ο τρελός: μορφοποιεί ως σημαίνον πάθους το άλεκτον και εξ’ αυτού καθίσταται η προστατευτική του βλέμματος ασπίδα έναντι του «τίποτα».
Εάν η Τρέλα απειλεί να μας δείξει το εύθραυστο δοχείο που εμπεριέχει το κενό του «πράγματος» – γιατί πρέπει ν’ αρρωστήσουμε για να μάθουμε την αλήθεια του εαυτού μας; διερωτάται ο Freud και ο Cassirer και αργότερα ο Lacan και ο Cioran – το κενό της ανθρώπινης ύπαρξης… Εάν η Τρέλα απειλεί ν’ αποκαλύψει την αλλοτρίωση από την προσποίηση του νοήματος, να θρυμματίσει κάθε νόημα περί ζωής, ασθένειας, ύπαρξης, θρησκείας, φτώχιας, δικαίου – γι’ αυτό και δεν δικαιούμαστε να θεραπεύουμε τον τρελό καλλιτέχνη φώναζε ο Breton και ο Dubuffet – τότε η Τέχνη, χωρίς μεγάλα λόγια περί νοήματος, καθιστά το βίο απλά αποδεκτό χωρίς να ψεύδεται: αποκαλύπτει – προστατεύοντας, μιλά για – σωπαίνοντας περί.

Η Τέχνη μέσω της Τρέλας και η Τρέλα μέσω της Τέχνης μας αποκαλύπτουν, κατ’ απόλυτο τρόπο, το χαϊντεγκεριανό «τίκτω», το ξέφωτο της α-λήθειας του όντος που είναι πλήρες, λέει ο Lacan, στο βαθμό που παραμένει κενό: το βάζο, κατασκευή αναπαράστασης του κενού στο κέντρο του «πράγματος». Η μετουσίωση του «πράγματος» συνίσταται στην απόδοση της απώλειας ως ποίησης.
Η Τέχνη μας δείχνει ένα διάδρομο και μας λέει: το ξέρω δεν είναι τίποτα σπουδαίο αυτό που θα δεις και θ’ ακούσεις αλλά κοιτάζοντας το και ακούγοντάς το, θα προχωράς: «αν θέλεις να δεις κάτι δες αυτό». Κάνω Τέχνη σημαίνει βάζω πάντα κάτι μπροστά στο βλέμμα ή την ακοή.
Προφανώς, δεν μιλάμε για θεραπεία μέσω της Τέχνης ή τον θεραπευτικό ρόλο της Τέχνης που σίγουρα υπάρχει, όπως εξ’ άλλου υπάρχουν κι άλλες καταστάσεις που θεραπεύουν τη ζωή, όπως κάθε τι στη ζωή θεραπεύει τη ζωή. Μιλάμε για την Τέχνη ως θεραπεία από το μη-νόημα, από το μεγάλο χάος, το κενό. Για την Τέχνη ως την κατάσταση εκείνη χωρίς την οποία δεν θα υπήρχε η δυνατότητα της ίδιας της ζωής, την Τέχνη που θρηνεί το ανοίκειο της σχέσης του ανθρώπου με το απόλυτο, την Τέχνη που θρηνεί τη σχέση του σώματος με το χρόνο, την Τέχνη που συνεχίζει πέραν του χρόνου.  Μιλάμε για την Τέχνη ως ουσιώδες συστατικό του τέταρτου δακτυλίου του βορόμμειου κόμβου μέσω του οποίου διϋφαίνεται το συμβάν της ζωής ως ψυχωτικής διαδικασίας σε θεραπεία. Γι’ αυτό, η Τέχνη παρότι αρθρώνει το άφατο μας προφυλάσσει ταυτόχρονα από αυτό.
Ο καλλιτέχνης και ο τρελός, ο τρελός καλλιτέχνης που «εψήλωσεν ο νους του» είναι οι σαμάνοι της ομάδας. Αυτοί που ξορκίζουν την περιδίνηση από το α-νόητο της ύπαρξης. Με γιατροσόφια όχι μεταφυσικά, αλλά  από την ίδια τη φύση του ανθρώπου.
Νavi: προφήτης και τρελός.

Εάν η αγορά έχει μπορέσει να καθυποτάξει την Τέχνη – ο Breton ήδη χαρακτήριζε τα ψυχιατρεία κάστρα έναντι του καπιταλισμού που διαστρεβλώνει κάθε καλλιτεχνική έκφραση – η Τρέλα παραμένει ο άναρχος γενέθλιος τόπος πάσας Ετερότητας, κάθε α-νομης επιθυμίας. Δημιουργία ίσον φόνος, φαντασιακός ή συμβολικός του πατέρα έγραφε ο Anzieu, ο θάνατος του οποίου επιτρέπει στον γιο να υπάρξει και να αποκτήσει όνομα.
Και εάν η κοινωνία επιχειρεί να καθυποτάξει την Τρέλα ανάγοντάς την σε κοινωνική συντεταγμένη, με τον πιο απλό και αποδοτικό τρόπο: μιλώντας γι’ αυτήν ή εντάσσοντας την στο DSM – όπως τη φωτογραφία θα έλεγε ο Barthes, της οποίας η φύση είναι η Τρέλα και της οποίας την επικινδυνότητα κατευνάζει η κοινωνία με το να την κάνει Τέχνη – η Τρέλα ως η φύση του ανθρώπου θα παραμένει μια ανυπότακτη ενσαρκωμένη ανάδυση από το ίδιο αυτό  κοινωνικό σώμα που μεριμνά για την καταστολή της,  απειλή στο συνεχές του νοήματος, στον εφησυχασμό του ύπνου, με εκείνα τα γιορτινά στον ουρανό της Ετερότητας πυροτεχνήματα που ως follis θα απειλούν με τυχαίες πυρκαγιές τον ύπνο των δεσμοφυλάκων.
Ο τρελός καλλιτέχνης ως έσχατος όρος ύπαρξης, ως η τελευταία ασύλληπτη δυνατότητα του ανθρώπου να είναι, παρεμβάλλει ανάμεσα σε αυτόν και το τέλος έναν πόθο.

Η Τρέλα ως ανάδυση του πραγματικού και η Τέχνη ως κατάλοιπο του σημαίνοντος, μορφώματα μεταφοράς και έσχατες αλήθειες, αποδίδουν την ακραία αλλά «ανθρώπινη, πολύ ανθρώπινη» συνθήκη ως Ετερότητα, ως εγγυητική επιστολή της ίδιας της ύπαρξης ως συμβάντος και εξ αυτού ως υπόσχεση ρήξης με τη σύμβαση.
Από τον άνθρωπο στον αυθεντικό άνθρωπο ο δρόμος περνάει από τον τρελό άνθρωπο έλεγε ο Foucault και ο Dali με τον δικό του τρόπο: «ανάμεσα σε μένα και έναν τρελό η μόνη διαφορά είναι ότι εγώ δεν είμαι τρελός».
Η «Τέχνη και η Τρέλα» διάπυρες από τα έγκατα του πραγματικού α-λήθειες αναδύουν το ανθρώπινο δράμα και το παράλογο του όποιου νοήματος ενώ ταυτόχρονα αναδεικνύουν την ύπαρξη σε έμπυρο πόθο ρήξης με το υποταγμένο και αποκαμωμένο σημαίνον.
Αναδεικνύουν το άρρητο, το ανήκουστο, το αόρατο, το τυχαίο, το παράξενο, το ανοίκειο, το ξένο, το έτερο ως προϋπόθεση μιας εν τω βάθει αναμονής με έναν εαυτό που εδώ και τώρα θα μπορεί να συναντά την επιθυμία του.
Από την κραυγή του Bonifatio σε εκείνη του Munk και του Rodin η «Τέχνη και η Τρέλα» έρχονται με τις κραυγές εκατομμυρίων διαδηλωτών  να ταράξουν την ανοχή μας: τόσο δίπλα μας, τόσο κοντά μας, τόσο μέσα μας σαν το όριο της ανθρώπινης συνθήκης, σαν το μέτρο του ανθρώπου.
Ο τρελός καλλιτέχνης, το υποκείμενο της Τρέλας, ο μοναχικός μόνος αυτός που διαφεύγει της τηλεοπτικής εντολής γίνεται το σύμβολο της τελευταίας αντίστασης ανάγοντας τη γραφή  και το παραλήρημα ισοδύναμα. Το «radio kalifata» στο Μπουένος Άιρες στέλνει καθημερινά το μήνυμα της ανυπότακτης έκφρασης.

Αν ο τόπος του σημαίνοντος είναι κατακυριευμένος και καθυποταγμένος από το πραγματικό της Αγοράς, ας δοξάζουμε τους δικούς μας Αγίους. Κάθε μέρα κι από έναν από το μεγάλο μαρτυρολόγιο της «Τέχνης και της Τρέλας».
Το ναίδριον του Άη Γεράσιμου και το ιερό του λοξία Απόλλωνα ας μας προστατεύουν ως Τέχνη και όχι ως καθυπόταξη του «πράγματος» σ’ ένα Μεγάλο Άλλο, εγγυητή του χεγκελιανού κυρίου, προσωρινού κυρίαρχου της επίσημης ιστορίας.
Ας αποδώσουμε με τον Dubuffet τιμή στις πρωτόγονες αξίες εντός ενός «dereglement de tous les sens» όπως έλεγε ο Rimbaud.
Ας προσευχόμαστε στον Artaud, στην Claudel, τον Χαλεπά, τον Βιζυηνό, την Aloise και στον μεγάλο κατάλογο των τρελών καλλιτεχνών- μαρτύρων της δεκαετίας ‘30-’40.
Στους Αγίους της Ετερότητας που καλούν σε αντίσταση ψυχής για τη μεταμόρφωση των υπηκόων του έτοιμου νοήματος σε σαλούς.
«Ο τρελός δεν είναι άλλος παρά ο λογικός που έπαψε να κρύβεται». Που έπαψε να φοβάται.
Η Litteraterra, ο περιφραγμένος εντός του ψυχιατρείου τόπος είναι και τόπος του νεύματος. Για να σταματήσει η τέχνη του «Μάπετ σόου» που παίζεται εκτός.
Οι τρελοί δεν ψηφίζουν, ξεσηκώνονται.

Στις τέσσερις η ώρα το απόγευμα, την 1η Οκτωβρίου 1884, ο Ιωσήφ Γκινάκας είναι ο πρώτος Έλληνας που εισήχθη στο άρτι αποπερατωθέν «Δρομοκαΐτειο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αθηνών» επειδή «έπαθεν τας φρένας».
Εμείς, το 2014, ας «πάθομεν τας φρένας» και ας βγούμε έξω.
Προτείνω μια διαδήλωση: από το Αιγινήτειο στο Μέγαρο Μουσικής.
Και ας κηρυχθούν η «Τέχνη και η Τρέλα» παράνομες.

Ο Πρόεδρος της Ε.Μ.Π.Ε.
Φώτης Καγγελάρης
Σεπτέμβριος 2014 




Περιμένουμε την υποστήριξή σας στις προετοιμασίες της Εκδήλωσης και κατά τη διάρκειά της.
e-mail  allos.empe@gmail.com 


Συντονισμός Εκδήλωσης - Γραφικά: Γιώργος Μαχιάς
gmachias@gmail.com  6945931130 

Επικοινωνία - Διαχείριση blog, site: Ναταλία Σταμοπούλου
nataliastamopoulou@yahoo.com  6972029687 

Διαχείριση Facebook: Αλέξανδρος Πολίτης
volant79@gmail.com

Δημόσιες Σχέσεις: Δημήτρης Μαστοράκος
dastrios@yahoo.gr  6938387360 

Γραφείο Τύπου: Άντζελα Ρουμπάνη
angrou@gmail.com  6948181475


Επιστημονική Επιμέλεια: Τέση Λαζαράτου
  

Ιδέα, Οργάνωση Εκδήλωσης: Φώτης Καγγελάρης


Εταιρεία Μελέτης Πολιτισμικής Ετερότητας (Ε.Μ.Π.Ε.)
The Society of Studies of Cultural Alterity
site: www.empealterity.com
blog: www.empe-alterity.blogspot.com
facebook: www.facebook.com/empe.alterity.allos 
e-mail: allos.empe@gmail.com